19 Наурыз, 2024 Жаңалықтар
0  

Бараев институты жоңышқа өсіру бойынша ұсыныстар берді

Люцерна кормовая база НПЦЗХ им. Бараева
Бараев институты жоңышқа өсіру бойынша ұсыныстар берді
Фотосуретті түсірген: Бараев атындағы АШҒӨО

А. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығының ғалымдары жоңышқа өсіру және қолдану бойынша ұсыныстар берді. Бұл дақыл егін көгі мен шөптің жоғары өнімділігін қамтамасыз етеді, маңызды аминқышқылдарының үлкен спектрі бар ең құнды ақуыз-витаминді жем береді.

Ақуызға бай жоңышқа жемшөп дақылдарының патшайымы болып саналады. Одан жайылымда немесе шабылған түрінде жасыл жем, пішен, ақуыз-витаминді ұн, шөп жармасының түйіршіктерін (туралу), пішен, пішендеме алуға болады. Отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеулері ақуыздың сапасы мен маңызды аминқышқылдарының құрамы бойынша жоңышқа көптеген жемшөп дақылдарынан, соның ішінде эспарцет, тәтті жоңышқадан асып түсетінін көрсетті.

Сонымен қатар, басқа көпжылдық бұршақ тұқымдастар сияқты, жоңышқа азотқа бай қуатты тамыр жүйесін дамытады, топырақтың құнарлылығын арттыруға және одан кейінгі дақылдардың өнімділігін арттыруға көмектеседі.

Қазіргі уақытта АШӨО солтүстік өңірдің топырақ-климаттық жағдайларына бейімделген жемшөп массасы мен тұқымдарының өнімділігі жоғары жоңышқа сұрыптарын жасау бойынша селекциялық жұмыс жүргізуде. Нәтижесінде соңғы жылдары бес сұрып өсірілді: Шортанды 2, Райхан, Лазурная және Люция 14 (Солтүстік Қазақстанда аудандастырылған) және Солтүстік-Батыс сұрпы (Қазақстанның батысында аудандастырылған). Бұл сұрыптар қыста және құрғақшылыққа төзімді, суару жағдайында олар жақсы өсіп, екі-үш шөп шабады, қалыпты жағдайда — бір-екі шабу. Ылғалдандыру бойынша салыстырмалы қолайлы жылдары егін көгінің өнімділігі 164-255 ц/га, құрғақ зат (шөп) — 40-60 ц/га, тұқым 2,5-3 ц/га, құрғақ жылдары тиісінше 75-110; 20-30 және 1-1,4 ц/га құрайды.

Жоңышқа ғалымдары жоңышқаны егістік немесе жемшөп ауыспалы егістерінде, едендік учаскелерде және тыс танаптарда өсіруді ұсынады. Топырақтың негізгі дайындығы тәлімі жер немесе сүдігер типі бойынша жүргізіледі, күзде 60 кг белсенді зат/га дозада фосфор тыңайтқыштарын енгізе отырып, 25-27 см терең қопсытқыш-тыңайтқышпен терең өңдеу жүргізіледі. Ең жақсы себу мерзімі ерте көктем, көктем (25 сәуір - 10 мамыр), топырақтағы ылғал қоры шөптердің толыққанды көшеттерін алуға мүмкіндік береді. Жазғы дақылдар шілденің жауын-шашынынан кейін, сондай-ақ қысқы дақылдар - қазанның бірінші-екінші онкүндігінде қолайлы.

Егіс алдындағы өңдеу ерте көктемгі тырмалаудан, 5-6 см тереңдікке дейін қалпына келтіруден және егуге дейін және одан кейін сақиналы-тырма дөңбектермен домалатудан тұрады. Ауыр топырақтарда тұқымдарды отырғызу тереңдігі 1-2 см, жеңіл топырақтарда - 3-4 см. Өңдеу мен себу арасындағы уақыт аралығына жол берілмейді.

Шөп пен жасыл жем үшін өсіру кезінде 30-45 см қатарлары бар кең қатарлы себу әдісі және 1 гектарға (4-8 кг/га) 2-3 миллион өнгіш тұқым себу жылдамдығы. Суармалы учаскелерде қатарлары 15 см болатын қатардағы егіс 1 гектарға (12-15 кг/га) 5 млн өнгіш тұқым себу нормасы кезінде. Өнгіштігі мен өну энергиясын арттыру үшін "қатты тасты" тұқымдар болған кезде тұқымдарды дәрілеу алдында СС-0,5 машинкаларында, беде үккіштерде, тары жармалағыштарда алдын ала скарификациялайды.

Қос шөп қоспаларын себу кезінде, мысалы, (житняк + жоңышқа; сұр бидай шөбі + жоңышқа) және үштік (житняк + кострец + жоңышқа; сұр бидай шөбі + арпабас + жоңышқа) әрбір компоненттің себу жылдамдығы таза күйінде норманың 30-50% құрауы тиіс.

АШҒӨО жоңышқадан шөп дайындау көбінесе ауа-райына байланысты екенін атап өтті. Жапырақ массасының жоғалуын және өсімдіктің ауаға қолжетімділігінің жоғалуын болдырмау үшін техникамен минималды жылдамдықта жұмыс істеу керек. Ыстық климаты бар аудандарда шабу бірден қаумаларда жүргізілуі керек немесе шабумен бір уақытта массаны тырмалау керек. Шөп жинау кезінде жоңышқаны жинау бүршіктену - гүлдену кезеңінде - оның құрамында дәрумендер, қоректік заттар және сапониннің зиянды заттары аз болған кезде басталуы керек.

Кептірілген қаумаларды таңдау және маялау таңертең және кешке жақсы орындалады, бұл ретте жапырақтары аз жоғалады. Қаумаларды тайлағыш-жинағышпен таңдаған дұрыс, сонда жапырақтары аз төгіледі, ал тайланған пішен далада 2-3 күн қалдырылған қаумаларда, орамдарда кебуі мүмкін. Шабындық-жайылымдық пайдалану учаскелерін құру, табиғи жемшөп алқаптарын түбегейлі жақсарту үшін жоңышқаны шөп қоспасында қолдануға болады, ал дәнді шөптерден житняк егу керек, салыстырмалы түрде ылғалмен қамтамасыз етілген жерлерде — қылтанақсыз арпабас сұр бидай. Дәнді дақылдармен араласқан жоңышқа біркелкі кебеді, жапырақтарын аз жоғалтады, ал аралас дақылдардың өнімділігі мен жем сапасы артады.

Пішендегі егін көгі бүршіктену - өсімдіктердің гүлденуінің басталуы кезеңінде шабылады және 60-65% ылғалдылыққа дейін қаумаларда кептіріледі. Жинау, ұнтақтау және көлік құралдарына тиеу өздігінен жүретін жемшөп жинайтын комбайндармен жүргізіледі. Кесу ұзындығы 1-2 см шамасында болуы керек.

"Осылайша, жақсы жоңышқа қалындығын жасау үшін егу оңтайлы уақытта мұқият өңделген және тегістелген алқаптарда сұрыпталған тұқымдармен жүргізілуі керек. Қыста дала аудандарында қар тоқтату, көктемде өмірдің екінші жылында топырақ қыртысын жою және тамырларға ауа кіру үшін тырмалау жүргізіледі. 3-4 жыл қолданғаннан кейін жоңышқа қалыңдығы өнімділікті төмендетеді, дегенмен тығыздығы қалыпты болып қалады, сондықтан дискілік тырмалармен немесе сыдыражыртықшытармен қопсыту арқылы шөпті жасарту қажет", - дейді ғалымдар.

Узнавайте первыми самые свежие новости агробизнеса Казахстана на нашей странице в , подписывайтесь на нас в или на нашу рассылку.
Біздің серіктестер