Мемлекеттік кірістер комитеті (МКК) 10 ақпаннан бастап ЕАЭО елдерінен/елдеріне астық импорты мен экспорты кезінде тауарларға ілеспе жүкқұжаттарды (ТІЖ) міндетті ресімдеуді енгізеді. Басқа тауар позициялары бойынша ТІЖ міндетті ресімдеу 2023 жылғы 1 сәуірден бастап күшіне енеді.
ТІЖ тасымалдардың ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында енгізіледі. МКК деректері бойынша 2019-2020 жылдары жалған алушылардың атына тасымалданған 10,9 мың жүк анықталды. Мысалы, 2019 жылы Ресейден Қазақстанға 464 мың тонна бидай әкелінді, оның 127 мың тоннасы жалған алушыларға рәсімделді. Нәтижесінде бюджет импортқа ҚҚС түрінде 504 млн теңге алған жоқ. 2020 жылы 17,5 мың тонна астық әкелу нәтижесінде 247 млн теңгеге ҚҚС төленбеді.
2020 жылдың соңынан бастап Қазақстанда ЕАЭО елдерінен тауарларды әкелу және әкету кезінде ТІЖ енгізу бойынша пилоттық жоба жұмыс істейді. Нәтижесінде одақ елдерінен жалған алушыларға тауарларды әкелу 2019 жылғы 10,2 мың фактіден 2021 жылы 259 фактіге дейін қысқарды. Бұл ретте 2021 жылы импортқа ҚҚС түсімдері 2020 жылмен салыстырғанда 35% - ға немесе 236 млрд теңгеге өсті.
10 ақпаннан бастап ТІЖ ұсынбағаны немесе оларда көрсетілген мәліметтердің нақты тасымалданатын астық жүкке сәйкес келмегені үшін 5-тен 30 айлық есептік көрсеткішке дейін (кәсіпкерлік субъектісіне байланысты) айыппұл түріндегі әкімшілік жауапкершілік көзделетін болады.
Сонымен қатар, бұған дейін "Атамекен" ҰКП тауарларға ілеспе жүкқұжаттарды Қазақстан ішінде жүктерді тасымалдау кезінде алып тастау туралы шешім қабылдағанын хабарлады. ҚР Қаржы министрі бұйрығының тиісті жобасы "Ашық НҚА" порталында талқылануда.
"Бұған дейін біз Қаржы министрлігімен бірлесіп 1 наурызға дейін ТІЖ ресімдеу жөніндегі міндеттемелерді түбегейлі қайта қараймыз деп уәде берген болатынбыз. Сондықтан оның Қазақстан ішінде жойылуы бәріміз үшін, әсіресе бухгалтерлер мен шағын және орта бизнес өкілдерінің бүкіл армиясы үшін үлкен жеңіс. Олар үшін ТІЖ және виртуалды қоймамен жұмыс әр есепті кезеңде ұнға айналды. Соңында олар тыныш жұмыс істеп, өз күштерін басқа бағытқа бағыттай алады", - деді "Атамекен" Ұлттық кәсіпкерлер палатасы төралқасының төрағасы Райымбек Баталов.
Палатада тауарларға ілеспе жүкқұжаттарды ресімдеу жөніндегі пилот ЕАЭО кедендік аумағына әкелінген тауарлардың айналымын бақылауға және елдегі көлеңкелі экономиканы төмендетуге мүмкіндік беруі тиіс екенін атап өтті. Алайда, жобаның қорытындылары ТІЖ жұмыс істеуі бойынша процестер жолға қойылмағанын, оны ресімдеу бойынша ақпараттық жүйе тұрақсыз жұмыс істейтінін, техникалық қателер бар екенін көрсетті.
