Қазақстанның ғылыми орталықтары шегірткелерді мал шаруашылығында жемшөп қоспасы ретінде пайдалану мәселесін зерттеумен айналысады. Белгілі болғандай, жәндіктер ақуыздың құнды көзі болып табылады, сондықтан бұл ресурсты аграрлық өндірісте пайдалану орынды болады. Бұл туралы ҰАҒБО басқарма төрағасы Бауыржан Қасеновтың аналитикалық материалында айтылады.
"Қазақ өсімдіктерді қорғау және карантин ҒЗИ табиғи станцияларда шегіртке жинау саласында белгілі бір дағдыларға ие. Ол неміс ғалымдарымен бірге арнайы құрылғылар мен электр разрядтарының көмегімен шегірткелерді жинау және салдандыру бойынша зерттеулер жүргізді. Мемлекеттік қолдау болған жағдайда ұйым осы бағытта әзірлемелер жүргізетін болады, бұл "шегіртке проблемасын" шешуге де, Қазақстанның ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерін ақуыздың жоғары сапалы және жаппай көзімен қамтамасыз етуге де көмектеседі", - деді ҰАҒБО басшысы.
Ол қазіргі уақытта БҰҰ бағалауы бойынша әлемде 2 миллиардтан астам адам шегіртке жейтінін атап өтті. Кейбір жәндіктерде ақуыздың жалпы салмағы 80% жетеді. Олар басқа пайдалы элементтерге бай - майлар, кальций, темір, мырыш. Жемшөптік қоректілігі бойынша шегіртке ұны жемде қолданылатын барлық жануарлар ақуыздарынан асып түседі: шошқа еті мен қой етінде ақуыз мөлшері 17%, балықта – 21%, шегірткеде – 75%. Сиырға 1 кг шартты ақуыз алу үшін 8 кг жем, шегірткеге – 300 грамм қажет.
"Абсолютті сандарда протеин өндірісі бойынша шегірткенің ПІК 25 есеге артық. Шегіртке (және басқа жәндіктер) ұны құс, балық және жануарлар үшін жемшөп қоспалары немесе диетаның негізі ретінде көбірек қолданылады, мұндай қоспалар тауықтардың жұмыртқа өндірісін 62%-ға, ал балықтың салмағын 32% - ға арттырады", - делінген материалда.
ФАО 2050 жылға қарай әлем халқы 9,1 миллиард адамнан асады деп есептейді. Дүние жүзіндегі шегірткелерді азық-түлік ретінде тұтынатын халықтың көптігін ескере отырып, шегірткелердің әлеуетті нарықтары азық-түлік өнімі ретінде де ашылуда. 2026 жылға қарай жеуге жарамды жәндіктердің болжамды әлемдік нарығы 1,5 млрд доллардан асады деп болжануда.
Бауыржан Қасенов жазғандай, қазір әлемде шегірткелерді пайдалану және экологияны сақтау бойынша зерттеулер жүргізілуде. Жәндіктерді аулау әдістері ұсынылуда. Мысалы, Ресейде "Биоэнергия және К" компаниясы Оңтүстік Уральск мемлекеттік аграрлық университетімен бірлесіп, жоғары жылдамдықпен және өте арзан топырақтан шегірткелерді жинап, ауылшаруашылық жануарлары мен құстарды тамақтандыру үшін ақуыз ұнына айналдыруға мүмкіндік беретін механизмдер кешенін жасады. Шегірткелерді жинау қанат алғанға дейін 2-3 апта аралығында жүзеге асырылады. Өзбекстанда шегірткелерді дрондардан электрлік импульстармен салдандыру әдісі және оны балық жемі ретінде одан әрі пайдалану ұсынылады. Кенияда шөл шегірткелерін органикалық тыңайтқышқа айналдыратын құрылғы ойлап табылды.
"Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, шегірткені одан әрі шетелге экспорттау үшін оны аулаудың озық әдістерін қолданған жөн, сондай-ақ шегірткеге қарсы зерттеулер жүргізу бөлігінде ФАО-мен ынтымақтастық орнатқан дұрыс. Мысалы, 2023 жылы Өзбекстанда ФАО мен Өзбекстан АШМ қолдауымен Жизақ облысында шегірткеге қарсы биопестицидтерге демонстрациялық сынақтар өткізілді", - деп атап өтті Бауыржан Қасенов.
