Бұл шолуда Сіздер АӨК-тегі субсидиялар шаруашылықтардың өнімділігімен байланысты болатынын оқи аласыздар. Қазақстанда қайта өңделген ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау кезінде салықтық жеңілдіктер енгізіледі. Сондай-ақ, СҚО-да АӨК-нің 19 инвестициялық жобасын іске асырып жатқанын оқу қызығушылық тудырады. Қазақстан ауыл шаруашылығы министрлігі бұқашықтар мен қошқарларды 6 ай мерзімге әкету туралы қаулы жобасын дайындады. Ал Сіздер Қызылордада қауынның жаңа түрін сынақтан өткізіп жатқанын білдіңіздер ме?
Мұның бәрі және өзге туралы № 75 АгроИнсайд-тың жаңа шығарылымынан көбірек оқыңыздар.
Жаңа егіннің бидай құнын Қазақстан фермерлері бағалады. Ағымдағы маусымның мол ылғалдылығын барынша тиімді пайдалана алған және жеткілікті себу нормасы бар сапалы тұқымдармен себілген және тыңайтқыштар енгізген шаруашылықтар жеңіске жетті. Бұл жағдайда түр өнімділігі қазір осындай егістіктерде 40 ц/га және одан жоғары. Ал бір жерде қажетті емдеу болмаса, өсімдіктер аурулардан немесе зиянкестерден зардап шекті. Бұл алқаптарда шамамен 10 ц/га өнім күтіледі. Фермерлердің пайымдауынша, биылғы жылы гектарға ең төменгі салым 60 мың теңгені құрайды (алдағы тазалауға арналған шығыстарды ескере отырып). Қазіргі уақытта болжамды бағасы 80 мың теңге/тонна сапалы бидай болса, гектарынан табыс 20 мың теңге немесе салымдардың 30-35% болады. Нәтиже қолайлы, бірақ шегінде: егер жазғы жауын-шашын болмаса, онда мұндай алқаптардағы өнімділік 6-7 ц/га болды, ал шаруашылықтар ең жақсы жағдайда нөлге дейін жұмыс істейтін еді. Қымбат технология жағдайында (сапалы тұқымдар, өсімдіктерді қорғау, тыңайтқыштар, жапырақты азықтандыру және т.б.) осы маусымда гектарға кемінде 150 мың теңге инвестиция салынды. 40 ц/га астық алып, оны 80 мың теңгеден сатқан шаруашылық 300 мың теңгеден кем емес табыс табады. Яғни, рентабельділік 100% болады, мүмкін одан да жоғары болады. 30 ц/га егін жинау кезінде рентабельділік 50% - да өте ыңғайлы деңгейде болады.
АӨК-де жеңілдікті несие алушылардың 88%-ы шағын бизнес санатына жатады. 2024 жылы егіс және егін жинау жұмыстарын қаржыландыруға алғаш рет 580 млрд теңге бөлінді, бұл өткен жылдармен салыстырғанда 400 млрд теңгеге артық. Бүгінгі таңда 5 мың. АШТӨ 330 млрд теңгеге несиелендірілді, бұл ретте кәсіпорындардың 88%-ы шағын бизнеске, 11%-ы орта кәсіпорындарға және қарыз алушылардың тек 1%-ы ірі кәсіпорындарға тиесілі. Бұл ретте қарыздар көлемі бойынша 60%-ы шағын шаруашылықтарға, ал ірі бизнеске - бөлінген қаражаттың тек 16%-ы ғана тиесілі, қалған қарыз көлемін орта кәсіпорындар алды. Мұндай несиелер бойынша ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін сыйақы мөлшерлемесі субсидиялауға құжаттарды тапсырудың қажеттілігінсіз жылдық 5%-ды, ал несие мерзімі - 12 айға дейін құрайды. Кепілдердің жетіспеушілігі, оның ішінде өткен жылғы несиелердің ұзартылуына байланысты мәселе "Даму" қоры арқылы қарыздарға кепілдік беру тетігімен шешілуде. Кепілдік дала жұмыстарын жүргізу қарызға алынған соманың 85% - на дейін жабады. Бұл құрал шағын бизнес субъектілері арасында сұранысқа ие.
Қазақстан Үкіметі астыққа экспорттық баж салығын енгізуді жоспарламайды. Қазақстанның вице-премьері Серік Жұманғарин дәнді дақылдарға экспорттық кедендік баж салығын енгізу мүмкіндігіне түсініктеме берді. Оның айтуынша, биыл Қазақстан астықтың жақсы өнімін күтуде - былтырғы жылдан жоғары. Сонымен қатар, қоймалар мен элеваторларда өткен жылдан бері шамамен 3-4 млн тонна бидай қалды, ал Үкімет бидай экспортын ұлғайтуға және астық қалдықтарын тезірек өткізуге мүдделі. С. Жұманғарин бидайға экспорттық баж салығы енгізілген жағдайда біз дәстүрлі нарықтардан айырылып қалуымыз мүмкін деп бөлісті. Жүгеріге келетін болсақ, өткен жылы осы дәнді дақылдарды сатудың күрделілігін ескере отырып, Үкімет экспортты реттеудің тарифтік шараларын енгізу егіс алқабының қысқаруына және оны өндіру көлемінің қысқаруына әкелуі мүмкін деп санайды. Күнжара мен жом туралы айта отырып, вице-премьер бұл өнімнің өндіріс көлемі ішкі нарықтың қажеттіліктерінен асып түсетінін және сақтау мерзімі қысқа екенін атап өтті. Сондықтан күнжара мен жомға экспорттық кедендік бажды енгізу май өнеркәсібінің жағдайына теріс әсер етуі мүмкін.
АӨК-тегі субсидиялар шаруашылықтардың өнімділігімен байланысты болады. Қарсы міндеттемелерді кезең-кезеңімен белгілеу және фермерлерді өндіріс көлемін арттыруға ынталандыратын субсидияларды енгізу маңызды бағыт болмақ. Бұл туралы президенттің жарлығымен бекітілген ҚР-ның 2029 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарында айтылған. Бұл мемлекеттік қолдау жүйесі фермерлерді бизнес-қоғамдастық өкілдерімен келісілген ғылыми негізделген ұсынымдар негізінде оңтайлы дақылдар өсіруге, агроинпуттардың (тыңайтқыштар, пестицидтер және басқалар) оңтайлы деңгейін пайдалануға ынталандыратын болады. Қазақстанда егіс алқабы соңғы жылдары тұрақты өсуде, алайда дақылдардың әртараптандырылуы төмен: 70%-ы өнімділігі төмен дәнді дақылдар. Елдің негізгі астық егетін аймақтарында монодақыл басым. Қазақстанда отандық селекцияның тұқыммен қамтамасыз етілмеуі болып табылады: мысалы, бидай тұқымы бойынша бұл көрсеткіш 56%-ды құрайды. Көкөніс, бақша және қант қызылшасы сияқты қалған дақылдар бойынша отандық селекцияның тұқыммен қамтамасыз етілуі 10% - дан азды құрайды. Сондай-ақ, сұрыпты жаңартудың төмен пайызы маңызды мәселе болып табылады: елімізде қолданылатын элиталық тұқымдардың үлесі небәрі 7% құрайды, ал көрші мемлекеттерде бұл көрсеткіш 20% - ға тең.
Қазақстанда шегірткеге қарсы қорғаныс шаралары аяқталды. Өңделген алқаптардың жалпы көлемі 3,1 млн га құрады, бұл биыл болжанған 2,5 млн га көрсеткіштің 23%-на жоғары. Болжамды көлемнің нақты асып кетуі жаңа таралу ошақтары анықталған жерлерде қайта өңдеу нәтижесінде пайда болды. Негізгі қорғаныс іс-шараларының аяқталуына қарамастан, тағы бір апта бойы жекелеген өңірлерде шегірткелердің пайда болуын бақылау бойынша жұмыстар жүргізілетін болады. Биылғы жоспарда - шегірткелердің таралу көлемі бойынша болжам жасау және өңірлерде фитосанитариялық инспекциялар пайдаланатын дернәсілдердің пайда болу орындарын мониторингтеу үшін 100 дрон сатып алу. 2025 жылы алқаптарды өңдеу үшін дрондарды сатып алу жоспарлануда. Келесі жылы пестицидтерге, оларды тасымалдауға, сақтауға және қолдануға арналған шығындарды қамтитын шегірткеге қарсы бірыңғай қызметті орталықтандырылған сатып алуға көшу жоспарлануда. Бұл жерді өңдеудің сапасы мен тиімділігін бақылауға, орындаушылардың жауапкершілігін арттыруға және бизнестің сатып алуға қатысуын тартымды етуге мүмкіндік береді.
Мал экспортына жаңа квоталарды Ауыл шаруашылығы министрлігі енгізуде. Қазақстан Ауыл шаруашылығы министрлігі бұқашықтар мен қошқарларды 6 ай мерзімге әкету туралы қаулы жобасын дайындады. 12 айдан асқан бұқашықтардың экспортына 85 мың бас және 6 айдан асқан қошқарлар -120 мың бас мөлшерінде сандық шектеулер белгілеу жоспарлануда. Квоталардың жалпы көлемінде бұқашықтарды әкетуге арналған лимит: бордақылау алаңдары үшін — 55 мың басты; тауар өндірушілер үшін - 30 мың басты құрайды. Бұл ретте квота алу үшін 1 бордақылау алаңына арналған лимит 4 мың бас, ал бір тауар өндірушіге - 500 бастан аспайтын мөлшерде айқындалған. Қойларды әкетуге арналған квота: бордақылау алаңдары үшін- 60 мың басты; тауар өндірушілер үшін - 60 мың басты құрайды. Квота алу үшін 1-ші бордақылау алаңына лимит - 1 мың бастан аспайды, ал 1-ші тауар өндірушіге - 500 бастан аспайды. Тірі малды әкетуге квоталарды бөлу экспортқа лицензия беру кезінде олар толық таусылғанға дейін автоматты түрде жүргізілетін болады.
Қазақстанда қайта өңделген ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау кезінде салықтық жеңілдіктер енгізіледі. Қазақстан ішінде қайта өңдеуді қолдау үшін үкімет бірқатар қосымша қолдау шараларын енгізеді. Бұл туралы президенттің жарлығымен бекітілген ҚР-ның 2029 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарында айтылған. Құжатта қазіргі уақытта Қазақстандағы ұн тарту зауыттарының жүктемесі 36%, май және май өңдеу зауыттарының жүктемесі 32,4% құрайды. Мал шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу техникалық және санитарлық регламенттерге сәйкес келетін сапалы шикізаттың, сүттің де, еттің де тапшылығын тежейді. Көрші елдер тарапынан тарифтік реттеу шаралары Қазақстаннан шикізат өнімінің импортын ынталандыруға бағытталған және өңделген өнімнің импортын шектейді. Шикізатты қайта өңдеуді ынталандыратын тарифтік емес және тарифтік реттеу шаралары енгізілетін болады. Қайта өңдеу өндірістерін салу және кеңейту жобаларын субсидиялау жалғасады. Әңгіме инвестициялық шығындардың бір бөлігін өтеу, айналым қаражатын толықтыруға арналған несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемелері және ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу кәсіпорындары үшін, оның ішінде терең қайта өңдеу өнімдерін өндіру үшін жабдықтарды лизингке беру туралы болып отыр.
СҚО-да АӨК-нің 19 инвестициялық жобасы іске асырылуда. Бастамаларды іске асыруға бағытталған салымдардың жалпы сомасы 33 млрд теңгені құрады. Ауыл шаруашылығы техникасын құрастыратын машина жасау зауыты бірнеше жыл бұрын Петропавлдың өнеркәсіп аймағында қараусыз қалған ғимараттың орнында ашылған болатын. Енді мұнда қазақстандық фермерлер үшін неміс маркалы комбайндар, тракторлар, орақтар мен егіс кешендері жиналады. Өңірде 33-тен астам ұн тартатын кәсіпорын жұмыс істейді. Өңдеушілер негізінен жергілікті фермерлер өсірген астықта жұмыс істейді. Облыста 15 сүт өңдеу, 13 ет өңдеу, 33 ұн тарту кәсіпорындары және 5 майлы дақылдарды өңдеу кәсіпорындары табысты жұмыс істеуде. Әлеуметтік маңызы бар азық-түліктің 19 атауының 15-і СҚО-да өндіріледі. Ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Мейрам Меңдібаев биылғы жылы салада 19 инвестициялық жоба жүзеге асырылып жатқанын атап өтті. Инвестициялардың жалпы көлемі 33 млрд теңгені құрайды, 600-ге жуық жұмыс орны құрылады. Алты бағытқа 7 СТФ, 2 құс фабрикасы, 1 өңдеу зауыты және 2 көкөніс қоймасы кіреді. ӘКК арқылы қаржыландыру көзделген, ал 15 жобаны несиелендірудің жалпы сомасы 11,5 млрд теңгені құрайды. Өткен жылы өңірде бірден 24 инвестициялық жоба іске қосылды. Бұл жыл бойы көкөніс өндіретін жылыжай, сүт фермалары, астық қоймалары және қайта өңдеу кәсіпорындары.
Қазақстан бензин мен дизель отынын автокөлікпен әкетуге тыйым салуды жарты жылға ұзартуға ниетті. ҚР Энергетика министрлігі 2022 жылдан бастап қолданылып жүрген бензинді, дизель отынын және мұнай өнімдерінің жекелеген түрлерін автомобиль көлігімен республикадан әкетуге тыйым салуды тағы жарты жылға ұзартуды жоспарлап отыр. Энергетика министрлігі бұйрығының тиісті жобасы "Ашық нормативтік-құқықтық актілер" порталында жарияланды. Құжат 2024 жылдың 19 тамызына дейін қоғамдық талқылауда болады. Майлау майлары, автомобиль көліктерін өндіруші зауыт көздеген бензин бактарында әкету жағдайлары және басқа да санаттар үшін ерекше жағдай жасалды. Естеріңізге сала кетейік, Қазақстанда мұнай өнімдерін автокөлікпен әкетуге тыйым салу 2022 жылғы 12 шілдеден бастап 6 ай мерзімге енгізілді және сол уақыттан бастап шара осындай мерзімге ұзартылды. Шектеулер соңғы рет наурыз айында ұзартылды.
"ҚазАгроҚаржы" лизингтің үш жеңілдікті бағдарламасын жандандырады. Дүйсенбі, 2024 жылғы 12 тамызда сағат 10.00-де "ҚазАгроҚаржы" АҚ ауыл шаруашылығы техникасы лизингінің үш бағдарламасы - "Қазақстанда жасалған", "Өз жемшөптері" және "6% жеңілдікті лизинг"бойынша өтінімдер қабылдай бастайды. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қаржыландыру үшін 3 жеңілдетілген лизинг бағдарламасы бойынша 11,8 млрд теңге бөлінді. "Қазақстанда жасалған" бағдарламасы бойынша 10 жылға дейінгі мерзімге жылдық 6% мөлшерлеме бойынша отандық өндірістің/құрастырудың аспалы, тіркемелі және өздігінен жүретін а/ш техникасын, көлік құралдарын сатып алуға болады. Аванс - лизинг нысанасының құнының 15% бастап. "Өз жемшөптері" бағдарламасы жемшөп дайындау техникасы мен суарудың мобильді жүйелерін қаржыландыруға бағытталған. Мөшерлеме - жылдық 6%, мерзімі - 10 жылға дейін, аванс - кемінде 15% (авансты төлеу бойынша кейінге қалдыру беріледі). "6% жеңілдікті лизинг" 10 жылға дейінгі мерзімге аванссыз жеңілдікті шарттармен отандық өндірістің/құрастырудың өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын лизингке сатып алуға мүмкіндік береді.
Өтінімдерді қабылдау Telegram-бот арқылы мына сілтеме бойынша жүзеге асырылады: https://t.me/kaz_agro_finance_bot.
Клиент Telegram-Bot-қа өтінім берген күннен бастап 5 жұмыс күні ішінде "ҚазАгроҚаржы" АҚ филиалына құжаттардың толық пакетін ұсынуы қажет.
Қызылордада қауынның жаңа сұрпы сыналуда. Таиландтан әкелінген жаңа сұрып тез пісіп, тәтті жеміс береді. Бұл су мен тыңайтқышты үнемдейді. Әзірге қауындар жылыжайда өсіріледі және оларды ашық жерде сынау жоспарлары бар. Ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты және жылыжай шаруашылығының иесі Самалбек Қосанов жылыжайда қауынның жаңа сұрпын өсіріп көруде. Таиланд ғалымдары онымен процестің барлық қыр-сырын бөліседі. Су тапшылығы фермерлер үшін өзекті мәселеге айналды. Сондықтан олар тез пісетін сұрыптарды сынауда. Осы сұрыты және жергілікті тұқымдарды пайдалана отырып, Самалбек Қосанов болашақта жаңасын шығаруды жоспарлап отыр. Бұл әртүрлілік қант құрамымен ерекшеленеді. Егер біздің Қызылорда облысында өсірілген қауындардағы қант мөлшері Брикс шкаласы бойынша 18%-дан аспаса, онда Таиланд мамандарының айтуынша, бұл қауындарда оның деңгейі Брикс шкаласы бойынша 20%-ға жетеді. Сондықтан олар ауруға төзімді. Бұл сұрыптың ерекшелігі - ол жергілікті қауын ретінде 90 емес, 60 күнде піседі. Тәтті өнім Еуропада үлкен сұранысқа ие. Сонымен қатар, бұл қауындар 10-15% қымбат. Егер сынақтар сәтті өтсе, онда фермада басқа сұрыптар енгізіледі.
Қалпына келтірілген Қарабалық құс фабрикасы өндірісті ұлғайтуда. Фабрикада толық өндірістік цикл ұйымдастырылған: қазіргі уақытта кәсіпорын аумағында 12 құс үйі, құрама жем зауыты, құс сою және өңдеу цехы жұмыс істейді. Барлық қажетті инженерлік коммуникациялар жүргізілген. Құс фабрикасында 200-ден астам адам жұмыс істейді. Өндірістің экономикалық тиімділігі Қазақстанда құс етін тұтынудың орташа жылдық өсу қарқыны 1,3% құрап, 263,9 мың тоннаға жетуімен байланысты. Қазақстанда жан басына шаққанда құс етін тұтыну 12,9 кг құрайды. Қазіргі уақытта кәсіпорынның өндірістік қуатын арттыру жоспарлануда.
Бәйге бойынша көшпенділер ойындарының алғашқы қатысушылары анықталды. Павлодарда Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының алғашқы қатысушылары іріктелді. Жарысқа еліміздің түкпір-түкпірінен 90-ға жуық спортшы қатысты. Бірінші іріктеу туры төрт тәртіп бойынша өтті: құнан бәйге, топ байге, жорға жарыс және аламан бәйге. Жалпы жүлде қоры 24 млн теңгеден асты. V Дүниежүзілік көшпенділер ойындары 8-13 қыркүйек аралығында елордада өтеді. Жарыс 2 мыңға жуық қатысушыны біріктіреді деп күтілуде. Бәйге Федерациясының атқарушы директоры Алтай Бимен бұл жарыс ҚР чемпионатының кезеңі және осы күзде Астанада өтетін V Дүниежүзілік көшпенділер ойындарына қатысу үшін іріктеу турнирі болып табылатынын айтты.
