Бұл шолуда Cіздер бидайды және жаңа егіннің басқа да ауыл шаруашылығы дақылдарын сатып алу бағасы туралы, сондай-ақ Қазақстандағы астық қоры 5,8 млн тоннаны құрайтыны туралы оқисыздар. "Олжа Агро" бизнесті сүтті дамытуға бағыттайды. Сондай-ақ, сіз Rostselmash компаниясының ресми дилері "Қазрост" ЖШС жаңа Rostselmash T500 комбайнын таныстырғанын оқу қызық болады. Қазақстанда жылқы тұқымының жаңа түрі өсірілді. Ал, Сіздер астықты сақтау үшін не істеу керектігін білдіңіз бе?
Мұның бәрі және өзге туралы № 76 АгроИнсайд-тың жаңа шығарылымынан көбірек оқыңыздар.
2024 жылы Қазақстанның АӨК-де 79 инвестициялық жоба іске асырылды. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің нақты көлем индексін 111,6% - ға дейін ұлғайту жоспарлануда. Ағымдағы жылдың 7 айында ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі 3,7%-ға ұлғайып, 2,1 трлн теңгені құрады. Көктемгі егіс жұмыстарын жеңілдетілген несиелеу үшін қарастырылған 580 млрд теңгенің 342,6 млрд теңгесі игерілді. Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Павлодар, Шығыс Қазақстан, Қызылорда және Ақмола облыстары ӘКК арқылы жеңілдікті несиелеу бойынша белсенді жұмыс істеуде, осы мақсаттарға осы өңірлерде 75 млрд теңге көзделген. ҚазАгроҚаржы арқылы ауыл шаруашылығы техникасының жеңілдікті лизингі бойынша 62,7 млрд.теңге сомасына 2 298 бірлік ауыл шаруашылығы техникасына шарттар жасалды. 7 айда азық-түлік өндірісі 0,4% - ға артып, 1,8 трлн теңгені құрады. Ірімшік пен сүзбе өндірісінің 13,5%-ға, өңделген күріштің 14,2%-ға, өсімдік майының 9,8%-ға, ашытылған сүт өнімдерінің 5%-ға өскенін ерекше атап өткен жөн. Жоспарланған индикаторларға қол жеткізу үшін ағымдағы жылы 50,9 млрд. теңге сомасына 79 инвестициялық жоба іске асырылды, оның ішінде ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу бойынша - 8,8 млрд. теңге сомасына 14 жоба, мал шаруашылығына - 4,9 млрд. теңгеге 11 жоба, өсімдік шаруашылығына - 14,9 млрд. теңгеге 36 жоба, құс фабрикасына - 6,7 млрд. теңгеге 4 жоба, сүт-тауар фермалары - 11,5 млрд. теңгеге 5 жоба және т. б.
Қазақстанның ұн тартушылары бидайдың жаңа өнімін сатып алу бағасын жариялады. Қарағанды облысының ірі ұн тарту комбинаты бидай мен ауыл шаруашылығы дақылдарының басқа да түрлерін сатып алу бойынша баға ұсынысын жариялады:
Қазақстанда биылғы жылы 10 ц/га-дан төмен өнім алған фермерлер қазір қалыптасып жатқан баға деңгейінде жыл қорытындысы бойынша минусқа кетеді, өйткені олар кем дегенде 70 мың теңгені құрайтын гектарға салынған салымдарды өтей алмайды. Көптеген фермалардың банкроттығын күткен жөн, өйткені бірқатар ауыр маусымдардан кейін ешкімде қауіпсіздік қоры жоқ. Фермерлерге ең жақсы маржан береді: қатты бидай - ҚҚС-пен 110 мың теңге; күнбағыс пен зығыр - ҚҚС-пен 150 мың теңге; бұршақ - ҚҚС-пен 106 мың теңге.
Теміржол мен астық тасымалдаушылар егін жинауға дайын ба? "ҚТЖ-Жүк тасымалы" ЖШС филиалы директорының логистика жөніндегі орынбасары Қанат Алшоразов бас және өңірлік жедел штабтар құрылғанын және тәулік бойы жұмыс ұйымдастырылатынын түсіндірді. Ірі тораптық станцияларда 4 қосымша маневрлік локомотив бөлінді. Бірақ өткен жылдардағы талдау қолда бар жүйелік проблемаларды көрсетті: кірме жолдар дайын емес, ал жүк жөнелтушілер мен алушылар тәулік бойы, оның ішінде демалыс және мереке күндері жұмысты ұйымдастыруға асықпайды, дегенмен ҚТЖ осы режимде жұмыс істейді. "Астық Транс" АҚ коммерциялық жұмыс жөніндегі вице-президенті Жандос Қуанышев астық тасымалдаушылар паркі өзінің де, тартылған және ұзақ мерзімді негізде жалға алынған 6 мыңға жуық вагонды құрайтынын атап өтті. Барлық астық тасымалдаушылар жөнделді және маусымға дайын. Ресми деректер бойынша Қазақстанда 12 мыңға жуық астық тасымалдаушы бар. Сондай-ақ, Астық транс жүргізген талдау елімізде тәулігіне 1800-ге жуық астық тасымалдаушы тұрақты қатысатынын, сондай-ақ жабық вагондар мен контейнерлерде астық пен астық өнімдерін тасымалдау жүріп жатқанын көрсетті. Әр түрлі типтегі вагондардың барлық паркі 1-1,5 миллион тонна астық шығаруға мүмкіндік береді. Астық Транстағы тарифтер өзгерді ме және олар неге байланысты деген аграрлардың сұрағына. Жандос Қуанышев жаңа маусымға арналған тариф туралы нақты түсінік жоқ екенін түсіндірді, өйткені компания көбінесе Ресейде тарифтің қалыптасуына байланысты.
"Олжа Агро" бизнесті қайта өңдеуге бағыттайды. Астық нарығының конъюнктурасының өзгеруі Қазақстанның "Олжа Агро" ірі аграрлық холдингін қайта бағдарлауға итермеледі. Компания басшысы Әлішер Қожаназаровтың айтуынша, жағдай астық өндіруден-қайта өңдеуге "итермелейді". Ал команда өңдеуді сүт өнімдеріне қарай көреді. Әлішер Қожаназаров 10 жыл бұрын қазақстандық бидайдың Қара теңізге кіргенін, біз астықты Еуропаға және басқа да түрлі елдерге тией алатынымызды айтты. 2010 жылға дейін РФ өз көлемін қазір көріп отырған деңгейге дейін әлі көтерген жоқ. Ресей бұл көлемді ұлғайта бастағанда, Қазақстан бұл нарықтарды жоғалтты. Ол өңдеуді осы сүттен көретіндігімен бөлісті - жемді сүтке, содан кейін сүт өнімдеріне өңдеңіз. Нарықтар әрдайым өзгеріп отырады.
Бәйтерек Солтүстік Қазақстанда 100 мың гектарға жуық жер сатуда. "Бәйтерек" ҰБХ тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін жалпы ауданы 92 386 га жер учаскелерін аукционға шығарды. Жер Солтүстік Қазақстан облысының Ғабит Мүсірепов атындағы ауданда орналасқан. Электрондық аукциондар 20 тамызда мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында - e-auction.gosreestr.kz өтеді.https://e-auction.gosreestr.kz/p/. Сауда-саттыққа көлемі 2 156 гектардан 8 806 гектарға дейінгі учаскелері бар 10 лот қойылды, олар сауда-саттық қорытындысы бойынша уақытша өтеулі жер пайдалану құқығымен аграрларға берілетін болады. Лоттардың бастапқы бағасы 12,6 млн-нан 413,4 млн теңгеге дейін ауытқиды. Барлық лоттарды мына жерден көруге болады.
Тот пен септориоз Қостанай алқаптарын жайлады. Қостанай облысының Ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасының деректері бойынша өңірдің агроқұрылымының септориозы мен тот басуына қарсы 546 мың га өңделген. Мемлекеттік қолдау құралдары ауыл шаруашылығы құрылымдарына егінді қорғау бойынша шаралар кешенін жүргізуге мүмкіндік берді. 2023 жылдың ұқсас кезеңінде арамшөптерге қарсы 3,3 миллион га өңделді, химиялық арамшөптердің ауданы 3,4 миллион га құрады, зиянкестер бойынша 1,9 миллион га өңделді, өткен жылы арамшөптер 1,2 миллион га-дан асты. Осы маусымда фермерлер өсімдік ауруларына қарсы 614,7 мың гектар жерді өңдеді, ал 2023 жылы аумақ 3 есе аз немесе 253 мың гектарға жуық болды. Алтынсарин ауданының "Зуевка" ЖШС директоры Александр Бородиннің айтуынша, өңірдің барлық аудандарында жақсы егін бар. Бірақ жауын-шашынның көптігіне байланысты кейбір жерлерде дәнді дақылдардың орналасуы байқалады, тот пен септориоз да белсендірілді.
Қазақстанның солтүстігінде жаңа фабрикалар іске қосылады. Солтүстік Қазақстан облысында биыл 19 жобаны іске асыру жоспарланған. Биыл бұл нысандарға инвестициялар 33 млрд теңгені құрайды. Нәтижесінде 594 жұмыс орны ашылады деп күтілуде. Өңірде майлы дақылдарды қайта өңдеуді жолға қою көзделуде. Қуаты - жылына 12,8 мың тонна. Жоба 1 млрд теңгеге бағаланады. Мұнда тазартылған май өндіріледі. Биыл жемшөп дақылдарын суару бойынша төрт жобаны іске асыру жоспарлануда. Жалпы құны - 7,8 млрд теңге. Сондай-ақ облыста 2,8 млрд теңгеге 3 қойма салынады. Қуаты - тиісінше 500 тонна, 9,3 мың тонна және 4,5 мың тонна. Облыста жыл соңына дейін құс фабрикаларын іске қосу бойынша 2 жоба іске асырылуда. Олардың ашылуы 2,5 млрд теңге және 800 млн теңгеге бағаланады. Қуаттылығы - жылына 10 мың тонна өнім және жылына 2 мың тонна өнім. 2024 жылдың соңына дейін 6 сүт-тауар фермасын іске қосу және жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту жоспарланған. 6 сүт жобасын іске қосу 9,2 млрд теңгені құрайды. Ал жұмыс істеп тұрған ферманы ұлғайтуға 400 млн теңге салынады. Сонымен қатар, әкімдік биыл осындай нысан 2 млрд теңгеге іске қосылғанын айтты. Оның қуаттылығы жылына 4 мың тонна сүтті құрайды. Сондай-ақ, осы жылдың соңына дейін өңірде шошқа кешенін 200 мың басқа дейін кеңейту жобасы іске асырылуда. Инвестициялар 6,5 млрд теңгені құрайды.
Қазақстанның былғары өнеркәсібі мемлекеттің көмегіне мұқтаж. Қазақстанның былғары өнеркәсібінде дағдарыс күшейіп келеді. Жыл сайын елімізде тек 11 млн тері өңделеді, оның үштен бірі — ірі қара мал шикізаты. Алайда, терінің 80%-ы полигонға шығарылады немесе өртеледі. Елде өндіріс жетіспейді: шикізатты қайта өңдеу бойынша тек 9 зауыт жұмыс істейді. Олар енді тозған жабдыққа байланысты толық қуатқа жете алмайды. Біздің елімізде шикізат жинау жүйесі де дамымаған. Сондықтан отандық өнім шетелде бәсекеге қабілетсіз. Сарапшылар салаға мемлекеттің елеулі қолдауы қажет екеніне сенімді. "Қазақстанның былғары шикізаты мен жүнін өңдеушілер қауымдастығы" ЗТБ төрағасы Нұрман Нүптікеев соңғы 10 жылда субсидиялар да, жеңілдікті несиелер де болмағанын айтты. Қазір өндірістердің көпшілігі айналымға ақша тапшылығына тап болуда. Сондай-ақ, мамандардың жетіспеушілігі өте қатты сезіледі. Университеттер бұрынғыдай мамандарды дайындамайды, мысалы, былғары технологтары.
Қазақстанда ауыл шаруашылығына көбірек несие беріле бастады. Қазақстандық фермерлер банктерден 500 млрд теңгеден астам қарыз алды. Ұлттық банктің мәліметінше, ағымдағы жылдың 1 шілдесіне шаруаларға 501,9 млрд теңгеге қарыз берілген. Бір жыл ішінде Ауыл шаруашылығын несиелеу көлемі 13%-ға өсті. Несиелер негізінен ұлттық валютада ресімделді - 498,5 млрд теңге (2023 жылғы 1 шілдемен салыстырғанда+12,7%), қалғаны - шетел валютасында, 3,4 млрд теңге (+1,6 есе). Өңірлік бөліністе дәстүрлі түрде Алматы көш бастап тұр - 224,5 млрд теңге (+4,2%). Бұдан кейін Ақмола облысы - 46,8 млрд теңге (+18,2%), Астана - 45,4 млрд теңге (+2,4 есе), Қостанай облысы - 36,5 млрд теңге (-17,4%), СҚО - 25,7 млрд теңге (+16,7%). Ал Ұлытау облысынан - 1,01 млрд теңге (+38,5%) және Маңғыстау облысынан - 1,8 млрд теңге (+1,5 есе) аз несие алды.
Дала күнінде Rostselmash компаниясының жаңа комбайны таныстырылды. "Қазрост" ЖШС Rostselmash компаниясының ресми дилері Ақмола облысының Сандықтау ауданындағы алаңның түбінде жаңа комбайнды таныстырды. Аграрларға Қазақстанда танымал ACROS 595 және VECTOR 410 комбайндары таныстырылды. Бірақ ең көп назар аударған жаңалық - Rostselmash T500 астық жинайтын комбайны. T500 комбайны барлық дәстүрлі дәнді дақылдарды жинауға арналған: масақ, бұршақ дақылдары, майлы дақылдар, жарма және отамалы дақылдар. Қуаты 360 а.к. дейінгі машина ең күрделі тазалау жағдайларына бейімделген және Қазақстанның кез келген өңірінің шаруашылықтарына жарамды. Комбайн сағатына 30 тоннаға дейін астықты бастыруға қабілетті және бір маусымда 1300 гектардан астам егін жинай алады. Аграрлар үшін жаңа техника өте әсерлі болды.
Қазақстандағы астық қоры 5,8 млн тоннаны құрайды. Қазақстанда дәнді және бұршақ дақылдарының қоры 1 тамызға 5 млн 833,7 мың тонна көлемінде есептелді, оның ішінде бидай - 4 млн 575,2 мың тонна. Астықтың ең көп қоры элеваторлар мен НҚП-а - 2 млн тонна, ауыл шаруашылығы өндірушілерінің қоймаларында – 1,3 млн тонна, диірмендерде - 883,2 мың тонна және фермерлік шаруашылықтарда - 801,5 мың тонна. Тамыз айының басындағы бидай бойынша деректер: азық-түлік бидайының қоры - 3 млн 755,2 мың тонна, жемдік бидай - 751,9 мың тонна, тұқым - 68 мың тонна. Жалпы көлемнің 1 млн 856,2 мың тоннасы элеваторларда және НҚП-да, 981,5 мың тоннасы - ауыл шаруашылығы құрылымдарында, 753,7 мыңы - ұн тартушыларда, 119,2 мыңы - көтерме саудагерлерде, 570 мың тоннасы - фермерлік шаруашылықтарда және 261,4 мың тоннасы- басқа заңды тұлғаларда. ҚР-да арпа қоры 950,8 мың тоннаны, жүгері - 70,9 мың тоннаны, күріш - 35,6 мың тоннаны, сұлы - 57,2 мың тоннаны, қарақұмық - 46,2 мың тоннаны құрайды. Астықтың ең көп көлемі Ақмола облысына - 1,4 млн тонна, Қостанай облысына - 1,3 млн тонна және Солтүстік Қазақстан облысына - 1,4 млн тонна келеді.
Қазақстанда жылқы тұқымының жаңа түрі өсірілді. Қазақстан ғалымдары қазақ мұғалжар жылқы тұқымының жаңа зауыттық түрін таныстырды. Оны Ертіс деп атады. Іс-шара Абай облысында өтті. Жаңа тұқымның тұсаукесеріне жетекші ғалымдар, зерттеушілер, шаруалар жиналды. Өңірлік әкімдікте жылқылардың жаңа түрі өткен ғасырдың 60-жылдарында құрыла бастағанын хабарлады. Сол кезде қазақ жылқыларын будандастыру бағдарламасы өз жұмысын бастады. Осы жылдар ішінде ғалымдардың ұрпақтары тұқымның сапасын жақсартуға тырысып, жетілдіру үшін жұмыс істеді. Ал қазір олар сәтті қол жеткізді. Қазіргі уақытта жылқылар селекциялық іріктеуден өтуде. Бұл факт осы аймақтағы екінші факт екенін ұмытпаған жөн. 2023 жылы шаруа қожалығы қазақ жылқыларының жаңа түрін шығарды. Ол Бесқарағай деп аталды.
Астықты қалай сақтауға болады. Егін жинағаннан кейін, егер астықтың ылғалдылығы жоғары болса, оны кептіріп, арамшөптерден тазарту керек. Дәнді дақылдарда күріш пен қамбалық арамшөптерін, астық ұнтақтағышты, көбелектерді және басқа жәндіктерді табуға болады. Аналық қоңыздар бірнеше жүз жұмыртқа сала алады, сондықтан алдын-алу қажет. Қойма да дайындалуы керек: былтырғы егіннің қалдықтарынан, кірден, кеміргіштерден және жәндіктерден тазарту керек. Ең бастысы - дезинсекция. Дезинсекцияның 3 әдісі бар: фумигация, дымқыл өңдеу және аэрозольмен өңдеу. Химиялық дезинсекцияның ең тиімді әдісі-фумигация, ол астық пен қоймаларды газдармен және улы заттардың буларымен өңдеуді қамтиды. Бүгінгі күні фумигация үшін белсенді зат – алюминий фосфидіне негізделген пестицидтер, ал сирек - магний фосфиді қолданылады. Бұл заттар таблетка немесе түйіршік түрінде болуы мүмкін және астық ағынына енгізіледі.
