Бұл шолуда Cіз Қазақстанда фермерлік шаруашылықтардың жабылып жатқаны туралы оқи аласыздар. Қазақстандық фермерлер астық кептіргіштер үшін арзандатылған сұйытылған газ алады. Сондай-ақ, ҚР-да бидай бағасы бойынша ең оптимистік жағдайдың қалыптаспағанын оқу қызығушылық арттырады. Фермерлерге 64 мың тоннадан астам жеңілдікті дизель отыны жөнелтілді. Қазақстанда пилоттық ауыл шаруашылығы санағы басталды. Ал,Сіздер 2024 жылдың қараша айында EuroTier мал шаруашылығы көрмесі өтетінін білдіңіздер ме?
Мұның бәрі және өзге туралы № 77 АгроИнсайд-тың жаңа шығарылымынан көбірек оқыңыздар.
Қазақстан аумағына бидай әкелуге тыйым салынды. Статистикалық деректер бойынша 2024 жылдың бірінші жартыжылдығының қорытындысы бойынша бидай импорты 1,3 млн. тоннаны құрады, бұл 2023 жылғы импорттың жылдық көлеміне тең. 2024 жылғы 1 шілдеге республика бойынша шамамен 6,1 млн тонна астық қоры болды, оның ішінде бидай - 5,1 млн.тонна, оның ішінде азық-түлік мақсатындағы бидай - 4 млн. тонна. Қабылданған шаралар мен қолайлы ауа-райының арқасында вегетациялық кезеңде ауыспалы қорларды ескере отырып, астық нарығында артық ұсыныс жасайтын астықтың жақсы өнімділігі болжанады. Ішкі нарықты қорғау және Астықты кері экспорттау фактілерін болдырмау мақсатында 2024 жылғы 26 шілдеде сыртқы сауда саясаты және Халықаралық экономикалық ұйымдарға қатысу мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияның отырысында бидайдың Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзитін, сондай-ақ олардың Еуразиялық экономикалық одаққа мүше бір мемлекеттің аумағынан Еуразиялық экономикалық одаққа мүше екінші Мемлекеттің аумағына Қазақстан Республикасының аумағы арқылы өтуін қоспағанда бидайды (СЭҚ ТН коды: 1001) үшінші елдерден және Еуразиялық экономикалық одақ елдерінен ҚР аумағына көліктің барлық түрлерімен әкелуге 2024 жылғы 31 желтоқсанға дейін тыйым салу туралы шешім қабылданды.
Азық-түлік корпорациясынан тоннасына 80 мың теңге бидай сатып алу бағасы күтілуде. Қытайдың ШҰАА бонд аймағына бидайды бажсыз әкелуден бас тартқаннан кейін, экспорт тек бір аймаққа — Орта Азияға болжанады. Бидайдың жоғары өнімділігін (астық жөніндегі халықаралық кеңестің болжамы бойынша 16 млн тоннадан төмен емес) және үлкен ауыспалы қалдықтарды (1 тамызға 4,5 млн тонна) ескере отырып, Қазақстанның экспорттық әлеуеті 10 млн тоннадан асады. Орта Азия соншалықты көп қабылдай алмайды және бұл бағаларға қысым жасайды. Трейдерлердің айтуынша, осы аптаның басында 4-класты бидай тоннасы үшін өзбек сатып алушылары 190 (DAP Сарыағаш) ұсынады, дегенмен бір апта бұрын $200 ұсынған. Қазақстанның Астық одағы 18 тамызда ұн тартушылар сапасы мен логистикасына байланысты бір тонна бидай үшін 65-тен 90 мың теңгеге дейін ұсынатынын хабарлады. Кейбір сарапшылардың 20 миллион тоннадан асатын рекордтық өнім туралы болжамдары орындалуы әбден мүмкін. Бұл тек Қазақстанның астық саласындағы проблемаларды күшейтеді - бағалар одан да төмендейді, ал астықты өткізу одан да проблемалы болады. Аграрлар бидай нарығын тұрақтандыруға деген үмітті Азық-түлік корпорациясына жүктейді. Қазақстанның Астық одағы аграрлардың форвардтық келісімшарттар бойынша сатып алу 80 мың теңге/тонна бағамен өтуі туралы тілектерін айтты. Бұл бағаны өндірушілер үшін азды-көпті қолайлы деңгейде қолдауға мүмкіндік береді. Биылғы жылдың көктемінде Азық-түлік корпорациясының форвардтары бойынша бидайдың алдын ала бағасы 70 мың теңге/тоннаны құрады.
Қазақстанда егін-2024 арпасының бастапқы бағасы былтырғыдан төмен. Қазақстанда ағымдағы аптада егін жинау жұмыстарының басталуына байланысты жаңа егіннің арпасына сатып алу бағасы қалыптаса бастады. 21 тамыздағы жағдай бойынша арпаға сұраныс бағасы 48-55 мың теңге/тонна EXW диапазонында хабарланады. Егін-2023 арпасының бағасы егін жинаудың басында 65-67 мың теңге/тонна EXW диапазонында сөз етілді.
Қазақстандық фермерлер астық кептіргіштер үшін арзандатылған сұйытылған газ алады. Жақын арада АШМ және "Азық-түлік корпорациясы" АҚ өкілдері жергілікті жерлерде егін жинау жұмыстарын жедел басқару үшін өңірлерге барады. 20 тамызда елімізде 2,2 млн тонна бастырылып, 1,1 млн тонна астық жиналды. Дақылдардың 76%-ы жақсы, 22%-ы қанағаттанарлық деп бағаланады. Дәнді дақылдардың толық пісуіне жаңбыр кедергі келтіруде. Осыған байланысты Жедел штаб отырысында өңірлерді астық кептіру агрегаттарымен және олар үшін отынмен қамтамасыз ету мәселесі қаралды. Ауыл шаруашылығы вице-министрі Азат Сұлтанов бүгінгі күні негізгі астық егетін өңірлерде жалпы қуаты тәулігіне 820,6 мың тонна астық болатын 1301 астық кептіру агрегаты жұмыс істейтінін хабарлады. Өңірлерге осы кептіргіштердің жұмысы үшін 61 мың тонна дизель отыны көлемінде арзандатылған отынға өтінімдер келіп түсті. Бірқатар облыстарда кептіру қондырғылары сұйытылған газбен жұмыс істейді, бұл арзандатылған газды жеткізуді қажет етеді. Премьер-министрдің орынбасары С.Жұманғарин АШМ мен ЭМ-ге кептіру агрегаттары үшін қажетті сұйытылған газ көлемін есептеуді және фермерлерді арзандатылған отынға кезекте тұрғандар тізіміне қосуды тапсырды. Әкімдіктерге аграрлардың мобильді кептіру агрегаттарына деген қажеттілігін зерделеу, ал қаржы институттарына оларды сатып алуды субсидиялау мүмкіндігін пысықтау тапсырылды.
Аймақтар тазарту кезеңінде мұнай зауыттарына бекітілді. Энергетика министрлігі егін жинау кезеңіне дизель отынын жеткізуді қамтамасыз ету үшін өңірлерді Атырау, Павлодар және Шымкент мұнай өңдеу зауыттарына (МӨЗ) бекіту кестесін бекітті. Дизель отынын жеткізу "ҚазМұнайГаз" ҰК АҚ және Petrosun ЖШС қорларынан жүргізілетін болады. Энергетика министрлігі ауыл шаруашылығы өндірушілері үшін бағаны литріне 250 теңге деңгейінде белгілеуді ұсынды, бұл әдеттегі бөлшек сауда бағасынан 15%-ға аз. Қазіргі уақытта облыс әкімдіктері жанынан құрылған арнайы комиссиялар Атырау, Павлодар және Шымкент МӨЗ-ден ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге отын жеткізу үшін өңірлік операторларды айқындайды. Қостанай облысында ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасының деректері бойынша ЖЖМ жеткізуші оператор ретінде 19 кәсіпорын анықталды. Өңірге күзгі-дала жұмыстарына барлығы 83 мың тонна дизель отыны, Атырау МӨЗ-нің негізгі көлемі - 62,5 мың тонна (75%), Павлодар МШЗ-20,5 мың тонна (25%) бөлінді.
Отандық аграрлар арнайы бағамен 200 бірлік "КИРОВЕЦ" тракторын алады. "ҚазАгроҚаржы" АҚ Санкт-Петербург трактор зауытымен және Қостанай трактор зауытымен арнайы бағамен 200 бірлік машина жиынтығын жеткізу туралы үшжақты келісім жасасты. КИРОВЕЦ тракторларын арнайы бағамен сатудың басталуы 2025 жылғы егіс науқаны қарсаңында басталады. Тракторларды тиімді шарттар бойынша 5 жылдан 10 жылға дейін лизингке сатып алуға болады. Бұл ұсыныс тек қазақстандық ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін ғана қолданылатын болады. Қостанай трактор зауыты Қазақстандағы КИРОВЕЦ энергиямен қаныққан тракторларының ресми өндірушісі болып табылады. Кәсіпорында К-730, К-735, К-739, К-742, К-743, К-746 тракторларының ең сұранысқа ие модельдерінің өндірісі ұйымдастырылды. Бүгінгі таңда әрбір екінші шаруашылықта бар КИРОВЕЦ Қазақстандағы ең көп сатылатын трактор болып табылады. Жыл сайын зауыт кем дегенде 300 дана трактор шығарады, ал осы маусымда тракторлар WEICHAI қозғалтқышымен жабдықталған.
Қазақстанда пилоттық ауыл шаруашылығы санағы басталды. Ауыл шаруашылығы санағының негізгі кезеңі 2025 жылғы 1 тамыздан 20 қазанға дейін, пилоттық кезең — 2024 жылғы 20 тамыздан 30 қыркүйекке дейін өткізіледі. Оған мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы және балық шаруашылығы саласында ауыл шаруашылығы қызметін жүзеге асыратын шаруа немесе фермер қожалықтарын қоса алғанда, жеке қосалқы шаруашылық жүргізу үшін жер учаскелері (саяжай, бақша, бау) бар және/немесе ауыл шаруашылығы жануарлары бар заңды тұлғалар және (немесе) олардың құрылымдық және оқшауланған бөлімшелері, ЖК қатысады. Sanaq.gov.kz сайтындағы сауалнама парағын толтыру арқылы ауыл шаруашылығы санағын өз бетіңізше өтуге болады. Респонденттер 1446 бюросының байланыс орталығынан толық кеңес ала алады, қоңыраулар жұмыс күндері сағат 9.00-ден 18.30-ға дейін қабылданады. Ауылшаруашылық санағы бойынша сыбырларды @statgovkz_bot телеграм-ботынан FAQ бөлімін таңдау арқылы табуға болады.
Қазақстанда шикізаттың болмауына байланысты май зауыттары жаппай тоқтайды. Статистиканың дұрыс еместігі Қазақстанның АӨК дамуын тежейтін негізгі проблемалардың бірі болып қала береді. Май жасаушылар күнбағыс тұқымының қалдықтарын көбейту мәселесін айтты. МДӨҰА қандай себептермен тіркеулер болатынын түсіндірді. Біріншіден, жергілікті атқарушы органдар ауыл шаруашылығындағы көрсеткіштерді арттыру және әкімдіктердің жұмыс нәтижелеріне оң баға алу мақсатында аграрларды өнімділік пен жалпы жинауды есептеуге мәжбүрлейді және бұл үшін тетік бар, өйткені жергілікті билік ауыл шаруашылығы жерлерін, сондай-ақ субсидияларды бөлумен айналысады (бұл жағдайда субсидияларды мақсатсыз бөлу орын алады), және аграрлар, қалай болғанда да, әкімдіктердің бақылауында. Екіншіден, нарықта "сұр схемаларды" қолдана отырып, ҚҚС төлемей әкелінген ресейлік ауылшаруашылық шикізатын заңдастыратын жосықсыз компаниялар бар. Олар өздері өндірген шикізат үшін контрабандалық шикізат беру мақсатында статистикалық есептерде өнімділікті әдейі асыра бағалайды. Күнбағыстың тек қағазда болуы, іс жүзінде ол жоқ. Алайда, Қазақстанда статистика маусымның соңында сату үшін күнбағыс қорын 255 мың тонна (барлық егіннің 25%-дан астамы) көрсетеді, ал отандық май зауыттарының бір бөлігі шілде айының басында дақылдың болмауына байланысты тоқтады.
Жайылымдардың тапшылығы Қарағанды облысында түйе шаруашылығының дамуын тежейді. Қарағанды облысы Бұқар Жырау ауданы Қызылжар ауылының тұрғыны Қазыбек Абатов түйе өсірумен айналысады. Ауданда осындай бұл жалғыз ферма. Шұбат, құрт, сүзбе, тіпті ірімшік - мұндай өнімдерді Қазыбек Абатов фермасында өндіреді. Алдымен Қызылорда облысынан 50 түйе әкелінді, ал бүгінде 90 түйе бар. Расында, мемлекеттен субсидия алу үшін шаруашылықта кемінде 200 бас мал болуы керек. Алайда, бұл ауылда жайылымдық жерлердің болмауына байланысты әлі мүмкін емес. Бұқар Жырау ауданы әкімінің орынбасары Арман Дардақов қазір "Жайлау" бағдарламасы аясында жер беруді қарастырып жатқанымызды айтты. Олардың одан әрі дамуы үшін жерлер беріледі. Кәсіпкер фермер Қазыбек Абатов тиімді несие алып, нарықты зерттеп, тәуекелге бел буды. Жануарлар қарапайым, көп шығындарды қажет етпейді, ал өнімдер әрқашан сұранысқа ие. Мысалы, түйе жүні ең жылы және емдік қасиетке ие. Клиенттер өте көп. Биыл оларда 8 сауын мал бар және болашақта олардың санын көбейту жоспарлануда.
Қазақстанда фермерлік шаруашылықтар жабылуда. Қазақстанда ЖК көп, бірақ фермерлік шаруашылықтар аз. Осы жылдың 1 тамызында ШОБ субъектілерінің (жұмыс істеп тұрған) саны 2 млн компанияға жетті. Бұл өткен жылдың сәйкес күнімен салыстырғанда 0,6%-ға көп, деп хабарлайды Ұлттық статистика бюросы. Оның ішінде ең көп ЖК -1,4 млн кәсіпорын (+0,5%). Бұдан кейін шағын кәсіпкерлік заңды тұлғасы - 359,1 мың (+1,7%), шаруа немесе фермер қожалықтары - 266,9 мың (-0,3%), орта кәсіпкерлік заңды тұлғасы - 2,9 мың (+3%). Дәстүрлі түрде бизнес субъектілерінің ең көп саны Алматыда - 356,8 мың компания (+6,5%), Астанада - 236,1 мың (+4,8%) және Түркістан облысында - 210 мың (-1,5%). Ауыл, орман және балық шаруашылығын 300 мың кәсіпкер (-1,1%), өңдеу өнеркәсібін - 110,3 мың (-2,7%) көтеруде. Жылжымайтын мүлікпен операциялармен 104,3 мың компания (+11,4%), көлікпен және қоймамен — 102,5 мың (+13%), құрылыспен — 103 мың (+4%) айналысты.
Қазақстан 2024 жылдың басынан бері 100 тоннадан астам бал экспорттады. Қазақстан жыл басынан бері жалпы сомасы $200 мыңнан асатын 100 тоннадан астам бал экспорттады. Негізгі сатып алушы Өзбекстан болды - елге 44 тонна бал жеткізілді. Одан кейін Канада - 28 тонна. Қытайға 12 тонна өнім, ал Сауд Арабиясына 6 тонна өнім әкелінді. Сонымен қатар, өткен жылы экспорт көрсеткіші 3,5 есе өсті. 2022 жылы шетелге тек 58 тонна бал сатылды.
Көксу қант зауыты жаңғыртуды қажет етеді. Бұл мәселені оның басшысы Парламент Мәжілісінің депутаты Аян Зейнуллинмен кездесуде айтты. 90 жылдық тарихы бар кәсіпорын өндірістік процесті жетілдірудің 2 кезеңінен өтті. Осының арқасында оның қуаттылығы тәулігіне 1,6 мың тонна шикізатты өңдеуден 2000 мыңға дейін ұлғайды. Кәсіпорынның бәсекеге қабілетті болуы үшін заманауи жабдықты сатып алу үшін инвестиция және дайын өнімді сатуға көмек қажет. Зауыт директоры Алтынбек Абатов инвестициялық субсидияларды 50% - ға дейін көтеруге тілек білдірді. Содан кейін сіз зауытты қайта құруға қорықпай кірісе аласыз, бұл өнімділіктің жоғарылауына, өзіндік құнның өсуіне және қант қызылшасының сақтау мерзімінің төмендеуіне әкеледі. ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Аян Зейнуллин импорттық жабдыққа инвестициялық субсидияларды көтеру өте қиын болады деп жауап берді. Бұл мәселе Сауда министрлігімен, Ауыл шаруашылығы министрлігімен, әкімдіктермен пысықталатын болады. Ол мәселе бар екенін атап өтті - ресейлік қант, оның құны төмен және біздің өнімдер бәсекеге түспейді. Бұл мәселе біздің фермерлер мен зауыттардың мүдделерін қорғау үшін өткір болады.
EuroTier 2024 мал шаруашылығы көрмесі қараша айында Ганноверде өтеді. EuroTier 2024 халықаралық көрмесі Ганноверде 2024 жылдың 12-15 қарашасы аралығында өтеді. Ол 50-ден астам елден 2 мың экспонент жинайды. Көрме Ганновер көрме кешенінің 13 павильонын алады. Биылғы жылдың тақырыбы: "Біз мал шаруашылығына инновация енгізіп жатырмыз". EuroTier-де инновациялық азық-түлік өндірісіне арналған Inhouse Farming атты жаңа бөлім ашылады. Іс-шара аясында жаңартылатын көздерден энергия өндіруге арналған технологиялар көрмесі - EnergyDecentral, сондай-ақ халықаралық құс шаруашылығы саласына арналған платформа - World Poultry Show ұйымдастырылады. Көрменің ресми сайтында EuroTier жаңалықтарын қадағалаңыздар.
