Бұл шолуда Сіздер Азық-түлік корпорациясы бидай сатып алудың жоғары бағасын жариялағанын оқисыздар. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі тұқым шаруашылығын дамыту жөніндегі бес жылдық кешенді жоспарды қайта қарайды. Сондай-ақ, Сіздерге V Дүниежүзілік көшпенділер ойындары туралы қызықты фактілерді оқыған қызық болады. Жетісу облысындағы Ақсу және Көксу қант зауыттары ағымдағы жылғы қант қызылшасын өңдеуге қабылдай бастады. Ал Сіздер 2024 жылғы 25 қыркүйекте Астанада AGRICOM 5-ші Халықаралық конференциясы өтетінін білдіңіздер ме?
Осы және өзгенің бәрі туралы № 81 АгроИнсайдтың жаңа шығарылымынан көбірек оқыңыздар.
Егін-2024: Қазақстан өңірлерінде астық жинау қалай жүріп жатыр - ҚР АШМ. Қазақстанда алаңдардың 44%-ы жиналды. Қазақстандық аграрлар орташа өнімділігі 14,6 ц/га болатын 10,8 млн. тонна астықты бастырды. Элеваторларға 1,5 млн. тонна жаңа астық түсті. Солтүстік Қазақстан облысында астық өнімі 2 млн. тоннадан асты. СҚО-да астық жинауға кедергі келтірген ұзаққа созылған жаңбыр тоқтады. Қазір егін жинау науқаны жеделдетілген қарқынмен жүріп жатыр, өйткені ауа-райының қолайсыздығына байланысты кестеден артта қалу 2 аптаға жетті. Бүгінгі таңда өңірде 2 млн тоннадан астам астық бастырылды. ҚР АШМ Ауыл шаруашылығы департаментінің бас сарапшысы Ерсайын Досымбетовтың айтуынша, бүгінде дәнді дақылдардың өнімділігі 17 ц/га-дан асады. СҚО-да егін қабылдау бойынша лицензияланған кәсіпорындарға 340 мың тонна астық келіп түсті. Жалпы, облыстың элеваторлары мен астық қабылдау пункттері шамамен 7 млн тонна өнім алуға қабілетті. Шығыс Қазақстан облысында астық алқаптарының 84,6% жиналды, 472,1 мың тонна бастырылды. Өнімділік орташа есеппен 22 ц/га құрайды. 1,3 млн тонна шөп немесе бір жарым жылдық жоспардың 86,0%, 161,0 мың тонна пішен, 134,3 мың тонна сүрлем, 46,1 мың тонна сабан және 43,7 мың тонна жем дайындалды. АШМ деректері бойынша өңірдің ауыл шаруашылығы өндірушілеріне 43,0 мың тонна минералды тыңайтқыштар жөнелтілді.
Азық-түлік корпорациясы бидай сатып алудың жоғары бағасын жариялады. Азық-түлік корпорациясы 2024 жылғы ауылшаруашылық өнімдерін форвардтық сатып алу шарттары бойынша қабылдауды бастады. Келесі сатып алу бағалары белгіленді:
Ауыл шаруашылығы өнімдерін қабылдау Азық-түлік корпорациясы айқындаған лицензияланған астық қабылдау кәсіпорындарына алдын ала төлем сомасына жүзеге асырылады.
Қазақстанның тұқым өсірушілеріне мемлекеттік қолдау артады. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі отандық саланы қолдау шараларын күшейту мақсатында тұқым шаруашылығын дамыту жөніндегі бес жылдық кешенді жоспарды қайта қарайды. Бұл туралы ШҚО ауыл шаруашылығы өндірушілерімен кездесуде ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров мәлімдеді. АШМ басшысы қазір тұқымдардың 70%-ы субсидияланатынын, гербицидтер 50%-ға, тыңайтқыштар 60%-ға, техника 30%-ға, сүт беру 20-дан 45 теңгеге дейін, ет те субсидияланатынын атап өтті. ШҚО-да астық алқаптарының 84,6%-ы жиналды, 472,1 мың тонна бастырылды. Өнімділік орташа есеппен 22 ц/га құрайды. Өңірдің ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне 43 мың тонна минералды тыңайтқыштар жөнелтілді. 1,3 млн тонна шөп немесе бір жарым жылдық жоспардың 86%, 161 мың тонна пішен, 134,3 мың тонна сүрлем, 46,1 мың тонна сабан және 43,7 мың тонна жем дайындалды. Сапаров жұмыс сапары барысында "Рулиха" ЖШС-нің 1080 басқа арналған сүт-тауар фермасына барып, қолданыстағы ферманы кеңейту жобасының іске асырылуымен танысты. ЖШС СҚО тәжірибесін тираждау жөніндегі бағдарлама шеңберінде қаржыландыруды алды және ағымдағы жылы жобаны аяқтайды.
Жаңа егінді СҚО-да 46 элеватор қабылдайды. Солтүстік Қазақстан астық өндірушілері 2,8 млн тонна өнім жинады. Ауа-райы қалпына келді және фермерлер күн сайын жақсы пайдаланады. Жаңбырлы күзге байланысты астықтың ылғалдылығы әдеттегіден сәл жоғары. Биыл оны сақтау және кептіру үшін кәсіпорындарға жеңілдікті бағамен қосымша отын бөлінді. Жаппай азап шегу кезеңінде өңірде 3 млн тоннадан астам жаңа өнім алуға қабілетті 46 элеватор жұмыс істейді. Кейбір шаруашылықтарда астық қабылдау пункттері бар.
Қазақстанның алты өңірінің аграрийлері төмен бағамен қосымша отын алды. Энергетика министрлігі төмендетілген бағамен 5,5 мың тонна бөлді. Астық кептіру агрегаттарын қолжетімді бағамен сұйытылған газдың қажетті көлемімен қамтамасыз ету мәселесі шешілді. Сұйық отынмен кептіру агрегаттары пайдаланылатын 6 өңірдің әкімдіктері қажеттілік көлемін бұрынғы 21,5 мың тоннадан 19,3 мың тоннаға дейін төмендетті. Қазір бұл өңірлерге кептіргіштердің жұмысы үшін сұйытылған газ белсенді жеткізіледі. Күзгі-дала жұмыстарына арналған дизель отынын жөнелту кесте бойынша да жүріп жатыр: 16 қыркүйектегі жағдай бойынша 209,6 мың тоннадан астам жөнелтілді, бұл жоспарланған көлемнің 59% құрайды. Тамызда және қыркүйектің басында жауған жаңбырдың салдарынан Солтүстік Қазақстан облысының аграрлары өнімнің 10% да жинай алмады. Кейбір техника егістіктерге кіре алмады. Егіншілердің айтуынша, егінді кептіру үшін көп күш салу керек. Сондықтан олар үкіметтен төмен бағамен қосымша дизель отынын беруін сұрады.
Қазақстанда 35,8 млн тонна жем дайындалды. 2024 жылы өңірлердің деректері бойынша жемшөп дақылдарының егістік алқаптары 3,4 млн. гектардан асты, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 314 мың гектарға артық. Бұл ретте егістікке орналастырылатын жемшөп үлесі шамамен 16% құрады (2023 жылы - 13%). 24,5 млн тонна шөп (бір жарым жылдық — 36,7 млн тонна), пішендеме - 1,7 млн тонна, сабан - 4,6 млн тонна, сабан - 5,5 млн тонна және сүрлем - 2,0 млн тонна дайындау жоспарланған. Қазірдің өзінде 29,8 млн тонна көлемінде шөп немесе бір жарым жылдық жоспардың 81,1%, 1,8 млн тонна пішен немесе жылдық жоспардың 106,1%, 1,4 млн тонна жем, 1 млн тоннадан астам сүрлем және 1,8 млн тонна сабан дайындалды. Ұлытау облысында 545,0 мың тонна шөп немесе бір жарым жылдық жоспардың 66,7%, 0,5 мың тонна жем дайындалды.
Заңдағы қақтығыстар егінді кептіру проблемаларын тудырады. Қостанай облысының өңірлік кәсіпкерлер палатасының АӨК мәселелері жөніндегі кеңесінің отырысы кезінде өңірдің агроқұрылымдары үшін сұйытылған газ тапшылығы проблемасы көтерілді. Осы мәселеге мобильді кептіргіштерді сатып алған фермерлер тап болды. "Сұйытылған газ базасы" ЖШС директорының орынбасары Людмила Беломестнова газды ішкі нарыққа жеткізу жоспарына сәйкес алатынын және "Газ туралы" заңға сәйкес сұйытылған газды тек автомобиль газ құю станцияларында және коммуналдық-тұрмыстық тұтыну үшін сатуға құқығы бар екенін айтты. Заңнама оларға сұйытылған газды өнеркәсіптік тұтынушыларға сатуға тыйым салады. Демек, олар зауыттардан отынды тікелей сатып алуы керек. Олар газды әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өндіретін кәсіпорындарға сата алады, бірақ бұл тізімге тек ұн кіреді. Ауыл шаруашылығы басқармасы сұйытылған газға деген қажеттілік бойынша тізім жасады, бірақ оған кептіргіштер сұйытылған газбен жұмыс істейтін 7 ғана кәсіпорын кірді. Олардың астықты кептіру үшін сұйытылған газды сатуға заңды негіздемесі жоқ.
Түркиялық компания Қызылорда облысында ирригациялық жүйелер шығаратын зауыт салады. ҚР Ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаровпен кездесу барысында AKPLAS түрік компаниясының өкілдері Хусейн Акын және Зубрейн Акын ауыл шаруашылығы ирригациялық жүйелерін өндіру жобасының егжей-тегжейін талқылады. Компания Қызылорда облысында зауыт салуды жоспарлап отыр. Ауданы 22 га жер учаскесі бөлінді. Компания өкілдері Қазақстанның тағы бірнеше облысында осындай зауыттар салуға дайын екендіктерін мәлімдеді. Министр Ресеймен шекаралас Солтүстік Қазақстан облысында AKPLAS зауыттарын салудың маңыздылығын атап өтті, бұл осы елге өнім жеткізуді ұлғайтуға ықпал етуі мүмкін. Суарудың су үнемдейтін технологияларын енгізуді қолдау жөніндегі шараларды іске асыру жыл басынан бері оларды қолдану алаңын 72 мың гектарға ұлғайтуға мүмкіндік берді. Қазіргі уақытта Қазақстанда су үнемдеу технологияларын пайдалана отырып суармалы жерлердің жалпы ауданы 384 мың га құрайды.
Қазақстанның оңтүстік-шығысында қант қайнату маусымы басталды. Қазақстан облысында Жетісу Ақсу және Көксу қант зауыттары ағымдағы жылғы қант қызылшасының өнімін өңдеуге қабылдай бастады. Биылғы жылы өңірде 615 мың тонна тамыр дақылдарын өңдеу және 67 мың тонна қызылша мен 30 мың тонна қамысты қоса алғанда 97 мың тонна қант өндіру жоспарлануда. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Нұрдәулет Кененбаев Көксу қант зауытында 57 мың тонна қант, оның ішінде 27 мың тонна қамыс, ал Ақсу зауытында тағы 40 мың тонна, оның ішінде 3 мың тонна қамыс өндіру жоспарланғанын айтты. Қант қызылшасын сатып алу бағасы 40 мың теңге/т, оның ішінде субсидия - 25 мың теңге, зауыт 15 мың теңге төлейді. Көксу қант зауытының директоры Алтынбек Абатовтың айтуынша, кәсіпорынның өндірістік қуаты 250 мың тоннаға дейін ұлғайтылды, өйткені биыл өңірде қант қызылшасының мол өнімі өсірілді.
Жамбыл ауданының 4271 гектарына су үнемдеу технологиялары енгізілді. Алматы облысының фермерлері күріш пен жүгеріні жинай бастайды. Көктемде олар әртүрлі дақылдарға 400 мың гектардан астам егілді. Шаруалар егістіктен егіннің 60% дерлік жинады. Жамбыл ауданындағы ауыл шаруашылығы кәсіпорнында күнбағыс өсіріледі. Биыл 900 гектарға тамшылатып суару енгізілді. Күнбағыс өнімділігі гектарына 30 тоннаға жетеді, ал кейбір учаскелерде 35 тоннаға дейін жетеді. Жамбыл ауданының ауыл шаруашылығы бөлімінің бастығы Аян Нұрпейісов Жамбыл ауданында 26 мың гектар суармалы жер бар екенін, оның 15 мыңы белсенді пайдаланылып жатқанын айтты. Бүгінгі таңда мұнда 4 мың гектардан астам аумақта су үнемдеу технологиялары енгізілді: 2 мың тамшылатып суару жүйелерімен жабдықталды, ал қалғандарында жаңбырлатып суару қолданылады. Биыл Куртинск су қоймасында 110 млн. текше метрден астам су жиналды. Бірақ ескірген суару жүйесіне байланысты су әрдайым егістікке жете бермейді, сондықтан фермерлер суды үнемдеу технологиясын белсенді түрде енгізуде. Жамбыл ауданында тамшылатып суару күнбағыс пен жүгері үшін қолданылады.
Күнбағыс Қазақстан фермерлерін экономикалық тығырықтан шығарады. Егіннің тұрақтылығы және күнбағыс бағасының тұрақтылығы осы дақылдың соңғы жылдардағы кірістілігін анықтайды. Павлодар облысының Шарбақты ауданындағы үш шаруа қожалығының ("Заря" ШҚ, "СП-Агро" және "Амид") басқарушылары Сергей Иванович пен Дмитрий Белявский осы дақылдың артықшылықтары туралы айтып берді. Белявскийлер күнбағыс үшін ауыспалы егістің ғылыми негізделген нормаларына сүйене отырып, аудандардың 30% береді. Павлодар облысында астық жинау жаңбырдың салдарынан күрделене түсті. Көптеген егістіктерде бидайдың өнуі басталды және фермерлер егіннің сапасына алаңдауда. Күнбағыс қазір кез-келген фермердің егістік алқабындағы негізгі дақыл болып табылады. Белявскийлер оны негізінен Limagrain будандарымен егіп, 15 ц/га өнімділікке жетеді деп күтеді. Құмды топырағы нашар аймақ үшін бұл жақсы көрсеткіш. Болашақта Белявскийлер майлы дақылдардың есебінен ауыспалы егісті кеңейтуді, атап айтқанда зығыр егуді жоспарлап отыр. Бұл дақыл Павлодар облысында аса кең таралмаған, бірақ қазір тартымды көрінеді.
V Дүниежүзілік көшпенділер ойындары туралы қызықты деректер. 90-ға жуық елден 2,5 мыңға жуық спортшы қатысты. Апта бойы олар дәстүрлі көшпелі спорт түрлерінен жарысып, 97 медаль жинағын ойнатты. ҚР Туризм және спорт министрлігі қызықты фактілерді жинады:
2024 жылғы 25 қыркүйекте Астанада AGRICOM бесінші халықаралық конференциясы өтеді. Ол Hilton Astana қонақ үйінде өтеді, онда 10-нан астам елден логистика, өндіріс, өңдеу және астық саудасымен айналысатын компаниялардың 250-ден астам өкілі жиналады. Спикерлер қазақстандық және әлемдік астық нарығының жетекші сарапшылары болып табылады. Бұл іс-шаралардың мақсаты астық саудасын және оны қайта өңдеу өнімдерін дамыту, астық өндірісіне инвестициялар тарту және астықты сақтау инфрақұрылымын жақсарту болып табылады. AGRICOM ұйымдастырушысы Grain Market Services (GMS) компаниясы болып табылады. 2024 жылы конференцияда алдағы 2024/25 маусымына қатысты негізгі мәселелер талқыланады. Олардың ішінде астық шығымдылығын бағалау және қазақстандық астықтың жаңа маусымдағы бағасына әсер ететін факторлар, экспорттық әлеуетті болжау және астықты экспорттық бағыттарда тасымалдау мүмкіндігі бар. Конференцияға тіркелу 2024 жылдың 22 шілдесінен бастап ашық. Іс-шара туралы толығырақ ақпарат ұйымдастырушының сайтында орналастырылған: www.gmskz.com.
