Бұл шолуда Сіздер Үкімет азық-түлік корпорациясы арқылы фермерлерден астық сатып алуға қаражат бөлмегенін оқисыздар. Қазақстан тауықтың табандарын Қытайға экспорттай бастайды. Сондай-ақ, Сіздерге фермерлер 2029 жылға дейін субсидия алмайтынын оқыған қызық болады. Қазақстанда күнбағыс бағасы төмендей бастады. Ал, сіздер Ақтау оқушыларының мал жаюға арналған дрон жасағанын білдіңіздер ме?
Осы және өзге туралы АгроИнсайд № 94 жаңа шығарылымнан көбірек оқыңыздар.
Жетісу облысында жаңа ет өндірісі іске қосылады. 28,8 млрд теңгеге 23 жобаны іске асыру күтілуде. Өңірде 234 млн теңгеге ірі қара мал бордақылау кешені іске қосылады. Олар жылына 234 мың литр сүт, 23,4 мың кг ет шығарғысы келеді. Бордақылау алаңын іске қосу жылына 174 тонна сиыр еті мен 1 млн л сүт өндіруді жолға қоюға мүмкіндік береді. 1,15 млрд теңгеге 3 фермерлік шаруашылық ашылады деп күтілуде. 2025 жылдың соңына дейін Панфилов ауданында 1,2 мың ІҚМ бордақылау кешені іске қосылады. Жоба аясында ет өнімдерін қайта өңдеу бойынша шағын цех іске қосылады. 2025 жылы облыста құс фермасы мен құрама жем зауыты салынып, пайдалануға беріледі. Бұл жобаның қуаттылығы жылына 9,2 тонна ет, 197,2 мың дана жұмыртқа, жылына 1,7 мың тонна құрама жем болады. Өңірде 300 бас ірі қара малға арналған сүт-тауар фермасы салынуда. Қымыз шығару бойынша жұмыс істеп тұрған өндірісті шикізатпен қамтамасыз ету үшін жылқы өсіру бойынша жұмыс істеп тұрған шаруашылықты кеңейту жобасы іске асырылуда. Қуаты - жылына 5,8 тонна ет өнімі. Қалмақ ірі қара мал тұқымы бойынша репродуктор- асыл тұқымды-тауар шаруашылық пен сүт-тауар фермасын құру күтілуде.
2029 жылға қарай фермерлер субсидия алмайды. Ұлттық экономика министрі Нұрлан Байбазаров ауыл шаруашылығындағы субсидияларды жою жоспарлары туралы айтты. Оның деректері бойынша, мемлекет тұтастай алғанда агроөнеркәсіптік кешенді субсидиялау жөніндегі саясатты өзгертуді жоспарлап отыр. Экономиканы либерализациялау бойынша тиісті жарлық қабылданды. Жарлықта нақты шаралар бар, 2029 жылға қарай агроөнеркәсіптік кешендегі субсидиялардан мүлдем бас тартып, оларды жеңілдетілген несиелермен ауыстыру. Өйткені жыл сайын шынымен үлкен сома жұмсалды. Осы субсидиялардың нәтижелілігіне қатысты сұрақтар болды. Естеріңізге сала кетейік, жоғары аудиторлық төлем субсидиялау жүйесіне аудит жүргізіп, көптеген бұзушылықтарды анықтады.
Үкімет Азық-түлік корпорациясы арқылы фермерлерден астық сатып алуға қаражат бөлген жоқ. Мәжілістегі отырыста депутат Аян Зейнуллин Үкіметтің резервінен нарықтық құны бойынша 155 мың тонна астық сатып алуға 10 млрд теңге бөлінетіні бұрын мәлімделгенін айтты. 1 млн тоннаны сатып алу үшін 75 млрд теңге көлемінде қосымша қаржыландыру қажет. 18 қарашадан бастап Азық-түлік корпорациясы астық өндірушілерден өтінімдер қабылдай бастады. Депутаттар шағын ШҚ басымдығын қолдады. Премьер-министрге жүгінген "Ауыл" партиясының депутаттары қысқа мерзімде отандық фермерлерден 155 мың тонна астық сатып алуға 10 млрд теңге бөлуге жәрдем көрсетуді сұрайды. 1 млн тонна бидай сатып алу үшін 75 млрд теңге сомасына қаражат бөлуді кейінге қалдыруға болмайды.
Қазақстанда күнбағыс бағасы төмендей бастады. Майлы дақылдардың кейбір санаттары Қазақстанда арзандады. Күнбағыс бір апта ішінде тоннасына 10 мың теңгеге төмендеді. Мұнай өңдеушілер тазартылмаған күнбағыс майының экспорттық құны тоннасына $980–$1 мыңға дейін төмендегенін айтады. Күнбағыс бұрынғы 174 мың теңгенің орнына 164 мың теңге тұрады. Соя бір апта ішінде 7 мың теңгеге арзандап, 186 мың теңгеден сатылады. ЗM сарапшылары бұл өнімдерді ұстамауға кеңес береді. Мақсары осы кезеңде 94 мың теңгеге бағаланады. Ол тоннасынан 4 мың теңгеге қымбаттады. Зығыр 203 мың теңге тұрады. Оның бір аптадағы бағасы 1 мың теңгеге өсті. Қыша бағасы өзгерген жоқ және 215 мың теңгеден сатылады. Рапс өз көрсеткіштерін баға бойынша өзгерткен жоқ және құны 209 мың теңге.
Қазақстанда арпаның бағасы өсуде. Ағымдағы аптада қазақстандық нарықта жемдік арпа бағасының өсуі тіркелді. Жағдай фермерлердің сатылымын тежеу аясында арпа ұсыныстарының жетіспеушілігінен туындайды. 18 желтоқсандағы жағдай бойынша арпаға сұраныс бағасы 52-58 мың теңге/т шегінде айтылады, бұл өткен аптаның бағасынан орта есеппен 6 мың теңге/т жоғары. Сондай-ақ, экспорттық нарықта да осындай үрдіс байқалады. Жағдай бірқатар факторларға байланысты: ұлттық валютаның құнсыздануы, РФ-ның арпа ұсынысының төмендеуі және топ-импорттаушылардың жоғары сұранысы. Мәселен, ұсыныс бағасы бір апта бұрын сол шарттарда 170-175 USD/т қарсы 178-181 USD/Т FOB-Ақтау диапазонында тіркеледі.
Ет импорты оның Қазақстандағы экспортынан екі есе көп. 2024 жылдың басынан қараша айының басына дейінгі кезеңде импорт көлемі 220 мың тоннадан асты, ал экспорт 68 мың тоннаны құрады. Импорттың ең үлкен көлемі құс етіне — 110 мың тоннаға байқалады. Екінші орынды ІҚМ еті алады — шамамен 11 мың тонна. Қазақстан шошқа 6 мың тонна көлемінде сатып алды. Тіпті жылқы етін импорттады - 1,5 мың тонна. Ет импортының жалпы көлемі $205 млн сомасына шамамен 130 мың тоннаны құрады. Осы кезеңде экспортқа 35 мың тонна құс еті, 17 мың тонна ірі қара еті, 13 мың тонна қой еті жұмсалды. Ет экспорты шамамен $180 млн сомасына 66 мың тоннаны құрады. Импорттың негізгі үлесі консервілер мен шұжықтарға тиесілі - әкелу көлемі тиісінше 51 мың тоннаны және 39 мың тоннаны құрады. Барлығы Қазақстан $164 млн сомасына 92 мың ет өнімдерін импорттады. Ет өнімдерінің экспорты 2 мың тонна көлеміне жетпейді. Осы кезеңдегі сатудан түскен түсім сомасы - $3 млн.
Агросекторды қолдау үшін несие желілері ҚР үш өңірінде ашылды. Apex қоры үш несиелік серіктестікпен несие желілері туралы келісімдерге қол қойды: "Шардара-Несие" НС (Түркістан облысы), "Сырдария-1" НС (Қызылорда облысы) және "Дихан" НС (Жамбыл облысы). Қол қою "Бәйтерек" холдингінің қабырғасында өтті. 400 млн теңге көлеміндегі алғашқы транш ауыл шаруашылығы қажеттіліктерін қолдауға бағытталатын болады. Болашақта несиелік серіктестіктер ауылдық жерлерде шағын және орта бизнесті дамыту үшін де қаржыландыру ұсынуға мүмкіндік алады.
Жамбыл облысында 2024 жылдың соңына дейін 16 ауқымды жоба іске қосылады. 2024 жылы 14,6 млрд теңге сомасына 16 жоба іске асырылатын болады. Оның 12-сі 10,8 млрд теңгеге пайдалануға берілді: "Алель-Агро" АҚ инкубаторы, су үнемдеу технологияларын енгізу, мақсары майын өндіруді кеңейту, "КазАкваАльянс" ЖШС балық шаруашылығын құру, "Эльнур Әділгрупп" ЖШС астық қоймасын салу жобалары. "BNK Leasing" ЖШС ауыл шаруашылығы техникасына қызмет көрсету үшін сервистік орталық енгізілді, алма шырынын өндіру — "Рич голд" ЖШС, "Каусар" шаруа қожалығы көкөніс қоймасының құрылысын аяқтады. Жыл соңына дейін тағы 4 жоба іске қосылады деп күтілуде. Жақын арада фри картоптарын өндіру және ауыл шаруашылығы жануарларының терісін өңдеу жолымен жемшөп қоспаларын өндіру бойынша жобалар басталады. 2024-2027 жылдары Жамбыл облысы бойынша агроөнеркәсіптік кешенді дамыту жөніндегі жол картасы шеңберінде 245,4 млрд теңгеге 36 жоба іске асырылуда. 5 сүт-тауар фермасы, 3 ет бағытындағы құс фабрикасы, 8 көкөніс қоймасы, қайта өңдеу бойынша 10 жоба, су үнемдеу технологияларын енгізу бойынша 7 жоба, сондай-ақ бордақылау алаңы салынады. Балық шаруашылығын дамыту, ауыл шаруашылығы техникасына қызмет көрсету жөніндегі жобалар іске асырылатын болады.
Қазақстанның экспорттық-несие агенттігі экспорттаушының жеке кабинетін іске қосады —online.kazakhexport.kz. Бұл отандық экспорттаушыларға цифрлық өтінімдер беруге және шарт талаптарын келісуге арналған онлайн-платформа. Онлайн-платформа бірыңғай терезе қағидаты бойынша жұмыс істейді және "Bgov" бизнесті қолдау порталымен, "Бәйтерек" холдингінің байланыс орталығымен интеграцияланған, сондай-ақ экспорттаушыға Агенттіктің бекітілген менеджерімен онлайн режимінде өзара іс-қимыл жасауға мүмкіндік береді. Өтініш берген кезде экспорттаушы сақтандыру өнімін таңдап, жеке кабинетте тіркелу мен авторизациялауды қамтитын келесі негізгі кезеңдерден өтуі керек. Онлайн-өтінім қаралғаннан кейін, ол мақұлданған жағдайда, экспорттаушыға электрондық цифрлық қолтаңбаны (ЭЦҚ) пайдалана отырып, онлайн шартқа қол қою мүмкіндігі беріледі. Барлық кезеңдер экспорттаушының жеке кабинетінде қолжетімді - online.kazakhexport.kz және Агенттіктердің ресми сайтының басты бетінде - www.kazakhexport.kz.
Қазақстанда зәйтүн майын шығаратын зауыт салынады. Жоба 2030 жылға қарай іске қосылғысы келеді, бірақ зауыт қай аймақта салынатыны әлі нақтыланбаған. Грузия мен Қазақстанның компанияларының қатысуымен 2023 жылы Жетісу, Түркістан және Маңғыстау облыстарында 6 080 көшет отырғызылды. Егін 5 жылдан кейін алынады деп күтілуде. 2024 жылдың көктемінде Испания мен Түркиядан өскіндер отырғызылды. 2025 жылдың соңына дейін қазақстандық компаниялар 1 мың гектар алқапқа зәйтүн ағаштарының көшеттерін отырғызуды жоспарлап отыр. Әр гектардан күтілетін табыс жыл сайын шамамен $40 мың. Отандық компаниялар ҚР зәйтүн өндірушілерінің қауымдастығын құруға ниетті. Ал болашақта олар Халықаралық Кеңеске кіргісі келеді. Бұған дейін Түркістан облысында зәйтүн өсіруді жоспарлап отырғаны хабарланған болатын. Осындай инвестициялық жобаны Қазақстанның батысында іске асырғысы келеді.
Қазақстан тауықтың табандарын Қытайға экспорттай бастайды. "Aitas KZ" компаниясы 100 миллион долларға келісімшартқа қол қойды. Қазақстанның ірі агроөнеркәсіптік холдингі Қытайға жылына 2 мың тоннаға дейін тауықтың табанын экспорттай бастайды. Құс шаруашылығы өнімдерінің басқа түрлерін жеткізу жоспарлануда. "Aitas KZ" холдингінің вице-президенті Рабига Токсеитова тауықтың табаны үлкен сұранысқа ие емес екенін айтты. Олар оларды ет және сүйек ұнына айналдырады. Ал Қытайда олар өте маңызды және сұранысқа ие өнім. Қазір 2 мың тонна өнім өндірілуде. 2030 жылға қарай бүкіл Қазақстан бойынша құс фабрикаларының өндіріс көлемі 700 мың тоннаны құрайды.
Бірегей балық өсіру жобасы Алматы облысында жұмыс істейді. "Ospanova Development" ЖШС кәсіпорны баррамунди және бақтақ балықтарын өсірумен айналысатын балық өнеркәсібі кешені болып табылады. Кәсіпорын директоры М. Бектемісовтың айтуынша, кешен ТМД-да теңдесі жоқ бірегей жоба болып табылады. Кешеннің жобалық қуаты жылына 10 мың тонна балықты екі кезеңде іске асыру жоспарлануда. Жылына 1000 тонна балық өсіру жобасының 1-кезеңінің құрылысы 2023 жылдың соңында аяқталды. Жобаның құны 67 млрд теңгеден асады. 2021 жылдан бастап бірінші кезеңді іске асыруға 8,5 млрд теңгеден астам қаржы салынды.
Мал жаюға арналған дронды Ақтау оқушылары әзірледі. Дронның көмегімен сіз малды бақылап қана қоймай, үй жануарларын дұрыс бағытта айдай аласыз. IT жобасының авторлары олардың дамуы шопандар үшін сенімді көмекші болатынына сенімді. Бірегей дрон авторлары - Ақтау оқушылары Мадина Абдулла мен Артем Ахметханов қазір өңірдегі мал шаруашылықтарының бірінде дронды сынап жатыр. Олар отардан артта қалған қойларды табады немесе оларды ультрадыбыстық технологияның көмегімен қораға қосады. Ұшу кезінде дрон бұрандалардың айналуынан алынған энергиямен өздігінен зарядталады. Бірінші үлгіні дайындауға 80 мың теңге жұмсалды. Оқушылар өздерінің ноу-хауымен халықаралық алаңдарда өздерін жариялап үлгерді. Жақында олар Қытайда өткен байқауға қатысты. Олардың дамуы 1,5 мың жобаның ішінде 2-ші орынға ие болды.
