Бұл шолуда Сіздер қазақстандық қой етінің араб елдеріне килограмына $7 кететінін оқи аласыздар. Қазақстанда қант қызылшасын өсіру тиімсіз болып отыр. Сондай-ақ, Сіздерге трейдерлер бидайдың экспорттық бағасының 180 долларға дейін өсуін болжайтынын оқу қызық болады. СҚО-да ІҚМ мен жылқы терісінен 300 тонна жоғары ақуызды жемшөп қоспалары өндірілді. Ал, Сіздер шегірткеден егістіктерді өңдеуге арналған техниканың саны 2 есе артқанын білдіңіздер ме?
Осы және өзге туралы № 96 АгроИнсайдтың жаңа шығарылымнан көбірек оқыңыздар.
Қазақстанда қант қызылшасын өсіру тиімсіз болып отыр - фермерлер. Қазақстанда қант қызылшасын өсірудің рентабельділігі күрт төмендеді. Бұл туралы Мәжіліс депутаттары Серік Егізбаев пен Николай Арсютинмен кездесуде Жетісу облысының аграрлары мәлімдеді. 635 мың тоннадан астам өнім жиналған егін жинау науқанының сәтті аяқталуына қарамастан, кәсіпкерлер 30 мың тоннаға жуық өсірілген өнім ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының үйінділерінде қалғанына назар аударды. Тауар түрінің жоғалуы аяздан туындаған зақымдарға, сондай-ақ өнім сапасының нашарлауына тікелей әсер ететін жою қиын ластануларға байланысты 30% немесе одан да көп құрайды. Шикізатты тасымалдау құны тоннасына 12-15 мың теңгеге дейін өсті, бұл сатылған шикізаттың жалпы құнының 30%-дан астамын құрайды. Егер барлық шығындарды ескеретін болсақ, онда шикізатты тазарту және оны зауытқа тасымалдау, маусымдық шығындарды қоспағанда, олар өсірілген өнім құнының кем дегенде жартысын құрайды.
Қазақстандағы ауыл шаруашылығы дақылдарының бағасы: майлы дақылдар қымбаттады, дәнді дақылдар "төмендеді". Желтоқсан айында дәнді дақылдар бір айда шамамен 2%-ға төмендеді, ал майлы дақылдар қымбаттады. 2024 жылдың желтоқсанында, 2024 жылдың қарашасымен салыстырғанда, бидай шамамен 2%-ға арзандады, ал қатты бидай 0,4%-ға қымбаттады. Қазақстан бойынша өндірушілердің бидайға орташа бағасы 2024 жылғы желтоқсанда тоннасына 67,8 мың теңгені құрады. Қатты бидай - 106,7 мың теңге. Жүгерінің құны шамамен 63 мың теңгені құрайды. Арпа 51 мың теңге тұрады. Қара бидай 66 мың теңгеге бағаланады. Бұршақ дақылдары желтоқсан айында құндылық деңгейін келесідей өзгертті: бұршақ бағасы 1,5%-ға төмендеді, жасымық сол деңгейде қалды. Өндірушілерден бұршақтың орташа құны - 92 мың теңге, жасымық тоннасына 169 мың теңге тұрады. Майлы дақылдар ел бойынша 2,2%-ға қымбаттады. Күнбағыс, зығыр және рапс тұқымдары қымбаттады. Мақсары тұқымдарының бағасы сәл төмендеді. Күнбағыс, статистика деректеріне сәйкес, ел бойынша орташа есеппен тоннасына 154,8 мың теңге тұрады. Зығыр 180 мың теңгеден сатылады. Рапс 194 мың теңгеге бағаланады. Мақсары тұқымы тоннасына 80 мың теңге тұрады. Бір айдағы жем бағасы өзгерген жоқ. Дәнді жемшөптің құны тоннасына 50 мың теңге, пішен - 40 мың теңге.
Қазақстан астық экспортын 54%-ға арттырды. 2024 жылғы қыркүйектен 25 желтоқсанға дейін Қазақстаннан экспортқа 3,7 млн тонна жаңа астық жөнелтілді. Бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңінен 54% -ға жоғары (2,4 млн тонна). Өзбекстанға экспорттың өсуі 44% ((994 мың тоннадан 1,427 млн тоннаға дейін), Тәжікстанға - 53% (385 мың тоннадан 589 мың тоннаға дейін), Ауғанстанға - 52%(120 мың тоннадан 182 мың тоннаға дейін), Қырғызстанға - 22% - (59 мың тоннадан 72 мың тонна) құрады. Иранға экспорт (Ақтау порты арқылы) 30 еседен астам, 14 мың тоннадан 435 мың тоннаға дейін ұлғайды. 2024 жылдың 11 айында Қазақстанның теміржол желісі бойынша 9,2 млн.тонна астық жүктері тасымалданды, оның ішінде 2,2 млн. тонна - ел ішінде және 7 млн. тонна - экспортқа.
Қазақстандық қой еті араб елдеріне килограмына $7-дан кетеді. Қазақстан премиум нарыққа - Парсы шығанағы елдеріне экспортты ұлғайту үшін қой етін өндіруді 3 есеге арттыруы тиіс. "Ауыл" партиясы төрағасының бірінші орынбасары Төлеутай Рахымбеков осылай дейді. 2024 жылдың алғашқы 10 айында (қаңтар-қазан) Қазақстан $45 млн 342 мың сомасына 13 302,7 тонна жаңа сойылған және салқындатылған қой етін экспорттады. Яғни, экспорттың орташа құны 1 кг үшін $3,41 құрады. Өзбекстан $26 млн 815,2 мың сомасына 10 452,8 тонна қой етін сатып алды, орташа бағасы 1 кг $2,56, Иран және араб елдері (БАӘ, Катар, Кувейт, Сауд Арабиясы) $18 млн 283 мыңға 2 791,3 тонна қой етін сатып алды, орташа бағасы 1 кг үшін $6,55. Ең жоғары бағаны Кувейт берді, оған 2 миллион 807,9 мыңға 369 тонна қой еті кетті (1 кг үшін 7,61 доллар). Араб елдеріне жеткізілім кезінде қазақстандық қойдың 1 кг экспорттық бағасы Өзбекстанға жөнелтілгеннен 3 есе жоғары. Қазақстан жыл сайын шамамен 500 мың тонна қой етін өндіре алады. Ел халқының 20 млн адамға шаққанда ішкі тұтыну 200 мың тонна қой етін құрайды. Демек, ішкі нарыққа зиян келтірмей 300 мың тоннаға жуық экспорттауға болады. $7,5/ кг бағамен елдің қой етінің экспортынан түскен жалпы кірісі жылына $2,25 млрд құрауы мүмкін.
Фермерлер картоп пен қант қызылшасының бағасын көтерді. Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша бидай (10%) және мақта (7,1%) бағалары ең көп төмендеді. Содан кейін жабық топырақ қызанағы (-5,8%), қарақұмық (-4,7%), пияз (-3,4%), сәбіз (-3,2%), сұлы (-3,1%), қырыққабат (-3%) құны төмендеді. Мақсары тұқымдары — 1,8%-ға, жүгері - 0,8%-ға аздап арзандады. Алайда, ауылшаруашылық өнімдерінің бірнеше түрі, керісінше, қымбаттады: жабық қияр - 23%, картоп - 13%, қант қызылшасы - 10,4%, бұйра зығыр тұқымы - 7,4%-ға. Рапс тұқымының бағасы - 4,8%, күріш - 4,3%, бұршақ - 2,7%, сарымсақ - 2,3%, қызылша - 2%, күнбағыс тұқымы - 1,6% өсті. Өзгерістер мал шаруашылығы өнімдеріне әсер етті. Фермерлер жылқылардың бағасын 3,6%-ға көтерді. Қой мен ірі қара 3,3% қымбаттады. Кері жағдай шошқалар мен тауықтарда қалыптасты: олардың бағасы сәйкесінше 2,8% және 3,1% төмендеді. Сүт (+4,6%) және жұмыртқа (+1,2%) қымбаттауды жалғастыруда.
Трейдерлер бидайдың экспорттық бағасының 180 долларға дейін өсуін болжайды. Жаңа жылдан кейін Қазақстанның астық нарығына қатысушылар бидайдың маусымдық қымбаттауын болжайды. Қазіргі уақытта 3-класты бидайдың экспорттық бағасы тоннасына $165 құрайды (DAP Сарыағаш). Трейдерлер оның 180 долларға дейін өсуін болжайды, әйтпесе іске асырудың мағынасы болмайды. 4 класты бидайдың бағасы қазір $155 және ол $170 дейін көтерілуі керек. Сонымен қатар, Ресей тарапынан Қазақстанның ішкі астық нарығына теріс әсер күтілмейді: Ресей Федерациясынан бидай жеткізуге тыйым салынды, бірақ астық бағасы ҚР-ға қарағанда жоғары, демек, астықтың жаппай ағыны әлі болмайды. Әлемдік бағаларға келетін болсақ, дүйсенбі, 6 қаңтардағы сауда-саттық қорытындысы бойынша АҚШ биржасында наурыздағы бидай фьючерстері бір бушель үшін $5,359 (тоннасына $197) тұрады.
Қазақстан майлы зығыр, оның ішінде Еуропаға экспортты едәуір жандандырды. Жаңа маусымның алғашқы 3 айында (2024 ж. қыркүйек-қараша) сыртқы нарықтарға 126,5 мың тонна майлы зығыр жеткізілді. Бұл өткен маусымның ұқсас көрсеткішінен 2 есе артық (61,36 мың тонна), дегенмен 2022/23 МГ (132,1 мың тонна) 3 айда жөнелтілген көлемнен біршама төмен. 2024/25 МГ қыркүйек-қараша қорытындысы бойынша қазақстандық майлы дақылдың ТОП-импорттаушысы Қытай болды, ол 42,8 мың тонна сатып алды (өткен маусымның ұқсас кезеңінде 33,7 мың тоннаға және өткен маусымда 47,8 мың тоннаға қарсы). Дәл осындай көлемді Бельгия импорттады - 41,5 мың тонна (өткен маусымның ұқсас кезеңінде - барлығы 6,6 мың тонна, өткен кезеңде - 22,7 мың тонна). 3 орында - Ауғанстан, ол ағымдағы маусымның 3 айында 20,1 мың тонна майлы дақыл сатып алды. Польшаға Қазақстаннан 5,2 мың тонна зығыр жөнелтілді.
АШТӨ-нің 674-і "Кең дала 2" бағдарламасын ВПУР ерте қаржыландыру бойынша пайдаланды. "Аграрлық несие корпорациясы" жылдық 5% деңгейінде жеңілдікті сыйақы мөлшерлемесімен "Кең дала 2" бағдарламасы бойынша қаржыландыруды ашты. 1337 ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерден 153,9 млрд теңге сомаға өтінімдердің жалпы пулы қалыптастырылды, оның ішінде 136,2 млрд теңге сомаға 1002 АШТӨ өтінімдері жұмысқа қабылданды. 674 АШТӨ 100,2 млрд теңге сомасына қаржы алды. Астық егетін өңірлердің - Ақмола, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарының АШТӨ белсенділігін көрсетеді. "Максимовское" ЖШС алғашқылардың бірі болып "Кең дала 2"-ге қатысуға өтінім берді. Қаржыландыру екінші деңгейдегі банктер, несиелік серіктестіктер, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар және АНК арқылы қолжетімді болады. Кепілмен қамтамасыз етудің жетіспеушілігі мәселесін шешу үшін "Даму" кәсіпкерлікті дамыту Қоры қарыз сомасының 85% кепілдендіруді көздеді.
СҚО-да ІҚМ мен жылқы терісінен 300 тонна жоғары ақуызды жемшөп қоспалары өндірілді. "СК Протеин" ЖШС ірі қара мен жылқы терісінен жоғары ақуызды жемшөп қоспаларын өндіру бойынша жобаны сәтті жүзеге асырды. М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті және "Ғылым қоры" АҚ компаниясы арасындағы ынтымақтастық аясында 350 млн теңге сомасына грант алды. Жылына 5,4 мың тонна шикізатты қайта өңдеу қуаты бар жоба 2,4 мың тоннаға дейін дайын өнім өндіреді. 2024 жылдың 11 айында 675 тонна тері өңделді, 300 тонна ақуыз өндірілді. Жануарлардан алынатын ProtSAN жемшөп қоспасында ақуыз мөлшері жоғары. Өнімдер ұнтақ және түйіршіктелген түрінде қолжетімді. Қоспа жоғары сапалы жем өндірісінде қолданылады, сонымен қатар ауылшаруашылық жануарларының, құстардың, өнімсіз жануарлар мен балықтардың ас мөлшеріне тікелей қосу үшін қолданылады. Өнімді "Алматы технологиялық университеті" АҚ зерттеді және құрамында ГМО жоқ.
Қазақстанда hi-pro бидайының бағасы тоннасына 125 мың теңгеге дейін көтерілді. Наурыздағы бидай фьючерстері сауда-саттық қорытындысы бойынша АҚШ биржасында 3%-ға төмендеді. Жабу бағасы бір бушель үшін $5,2925 (тоннасына $194) болды. Төмендеудің ықтимал себептері - өндіруші елдердегі қолайлы ауа-райы туралы деректер, сондай-ақ импорттаушы елдерден астықтың жеткілікті қоры туралы сигналдар. Египет 2025 жылдың маусым айының соңына дейін елде бидай қоры жеткілікті екенін хабарлады. Ал Қытай өз тарихында тұңғыш рет 700 млн тоннадан астам астық жинады-706,5 млн тонна. Бұл ҚХР мемлекеттік компанияларына 2024 жылдың қорытындысы бойынша ішкі нарықтан 420 млн тонна астық сатып алуға мүмкіндік берді. Қазақстанның солтүстігінде 23% балауызы бар 3 класты бидай элеватордан 65 мың теңге/тоннадан (ҚҚС-пен) ұсынылады. Бидайдың бағасы hi-pro (балауыз +30%) едәуір жоғары - элеватордан 125 мың теңге/тонна (ҚҚС-пен). Күздің соңында мұндай астық үшін 110 мың теңге ұсынылды. Әрине, бағаның өсуіне теңгенің желтоқсандағы құнсыздануы 15%-ға әсер етті. 5-класты бидай үшін 60 мың теңге/тонна, 2-ккласты арпаның бағасы - элеватордан 50 мың теңге/тонна (ҚҚС-пен) сұралады. Ауған нарығы үшін қазақстандық ұнның экспорттық бағасы (DAP Сарыағаш) $230 құрайды. Ішкі нарықта 1-сұрыпты ұн 130 теңгеден/кг-ға, жоғары сұрыпты ұн 160 теңгеден/кг-ға сатылады.
Қазақстанның оңтүстігінде құны 1,5 млрд теңге болатын мақта тұқымын қайта өңдеу зауыты салынады. "BEGASH" ЖШС Түркістан облысында бірден ауыл шаруашылығына бағдарланған 2 зауыт салады. Екі жобаға инвестиция көлемі 3 млрд теңгеге бағаланады. Кәсіпорындар Мақтаарал ауданының индустриялық аймағының аумағында орналасатын болады. Олардың бірі ауыл шаруашылығы дақылдарын тамшылатып суаруға арналған жабдық шығаратын болады. Бұл жобаға 1 млрд 500 млн теңге инвестицияланады. 2-ші өндірісте олар мақта тұқымын терең өңдеумен айналысады. Жобаның құны 1 млрд 500 млн теңгені құрайды. Осы екі өндірісті пайдалануға беру 2025 жылға жоспарланған. Индустриялық аймақта осындай кәсіпорын іске қосылды. "Жаңасыл" ЖШС тәуліктік қуаттылығы 600 тонна мақта және 180 тонна талшықты мақта өңдеумен айналысады. Өнімдер ҚХР, Түркия, Иран, Еуропа елдеріне, сондай-ақ Орталық Азияға экспортқа жөнелтіледі.
Жаңа жылдан бастап ең төменгі жалақы мен зейнетақы қалай өзгерді. 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстанда ең төменгі жалақы 85 мың теңгені құрайды. Сондай-ақ айлық есептік көрсеткіш (АЕК) — 3 932 теңге, күнкөріс деңгейі - 46 228 теңге өзгерді. Ең төменгі мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі 32 мың теңгеден асты. Зейнетақының ең аз мөлшеріне келетін болсақ, ол 62 771 теңгені құрады. Биыл бюджетпен зейнетақы төлемдеріне 4,2 трлн теңгеден астам қаражат қарастырылған.
Шегірткеден егістіктерді өңдеуге арналған техниканың саны 2 есеге артты. Жер үсті бүрку техникасын және ҰҰА-ны сатып алу мен пайдаланудың қолжетімділігі үшін ауыл шаруашылығы өндірушілері мен химиялық өңдеу жөніндегі қызметтерді жеткізушілерге сатып алынатын техника құнының 25%-ы өтелуде. Ол үшін Ауыл шаруашылығы министрлігінің инвестициялық субсидиялау қағидаларына тиісті өзгерістер енгізілді. Ауыл шаруашылығы вице-министрі Ермек Кенжеханұлының айтуынша, егер 2024 жылы егістіктерді химия өңдеу үшін 247 бірлік пайдаланылса, 2025 жылы - 2 есе, 443 бірлік жоспарланған. Олардың ішінде ауыл шаруашылығы министрлігі "Фитосанитария" РМК өңірлік бөлімшелері үшін сатып алған 46 агродрон бар. Плюс 7 зерттеу ҰАА.
