Бұл шолуда Сіздер Қазақстан аграрларынан бидай бағасының демпингін бақылауды енгізуді сұрайтынын оқи аласыздар. ҚР импортқа тәуелділікті азайту үшін өзінің тұқым өндірісін ұлғайтады. Сондай-ақ, Қазақстан Ирак пен Әзірбайжанға күріш жеткізуді арттырғанын оқуға қызығушылықтудырады. Қазақстанда тауық көңі мен қой жүнінен тыңайтқыштар шығарыла бастайды. Ал, Сіздер Жамбыл облысында тамшылатып суару жүйелерін өндіруді бастағанын білдіңіздер ме.
Осы және өзге туралы № 97 АгроИнсайдтың жаңа шығарылымнан көбірек оқыңыздар.
Қазақстан импортқа тәуелділікті азайту үшін өзінің тұқым өндірісін ұлғайтады. Қазақстан тұқым импортына тәуелді болып қала береді. Елдің тұқым материалына жыл сайынғы қажеттілігі дәнді және бұршақты дақылдар үшін 2 млн тоннаны, майлы дақылдар үшін 87 мың тоннаны, жемшөп үшін 23 мың тоннаны және картоп үшін 289 мың тоннаны құрайды. Бұл мәселені шешу үшін Қазақстан Үкіметі селекция мен тұқым шаруашылығын дамытудың 2024-2028 жылдарға арналған Кешенді жоспарын бекітті. Елде түпнұсқа және элиталық тұқымдардың 284 аттестатталған өндірушілері жұмыс істейді, ал 27 мамандандырылған мекеме селекциямен айналысады. ҚазАӨШҒЗИ ғалымдары 650-ден астам сұрыптар мен будандарды құрды, олардың 206-сы аудандастырылған. 2023 жылдың қазан айында ҚазАӨШҒЗИ базасында жоғары сапалы тұқым өндіру орталығы ашылды. 2025 жылы элиталық тұқым өндіру көлемі бұрынғы "Онтустик" Агропаркі" ЖШС Жер ресурстары институтына қосылуының арқасында 4,5-5 есеге ұлғайтылатын болады. ҚазАӨШҒЗИ жыл сайын 1500 тоннадан астам дәнді масақ дақылдарының тұқымын, 300 тонна дәнді-жемшөп және 100 тонна дәнді-бұршақты дақылдарды, сондай-ақ жүгері, мақсары және жемшөп дақылдарының тұқымын өндіреді және өткізеді.
Қазақстанның шетіндегі 2,5 млн тонна майлы тұқымдар. 1 қаңтар кезеңінде Қазақстанда майлы дақылдар тұқымының көлемі 2 млн 573 мың тоннаны құрады. Оның ішінде 81 мың тонна жем және 52 мың тонна тұқым. Қалғаны азық-түлік көлемі. 1 млн 528 мың тонна күнбағыс тұқымы бар. Оның ішінде 18,5 мың тонна жем және 1 5 мың тонна тұқым материалы. Күнбағыстың көп бөлігі басқа заңды тұлғаларда сақталады — 763 мың тонна. Шаруа қожалықтарында шамамен 400 мың тонна, өңдеушілерде шамамен 280 мың тонна. Мақсары 76 мың тонна. Рапс тұқымының көлемі 226 мың тоннаны құрайды. Зығыр тұқымы - 626 мың тонна. Қыша тұқымы-24 мың тонна. Ұлттық статистика бюросы бұл сандар пысықталғаннан кейін салмақта келтірілгенін атап өтті.
Қазақстанда бір апта ішінде зығыр 11 доллардан астам қымбаттады. Қазақстанда зығыр бағасы өсуде. Соңғы аптада майлы дақылдар тоннасына 6 мың теңгеге немесе 11,4 долларға қымбаттады. Элеватордан зығырдың орташа құны 113 мың теңгені немесе тоннасына 213 долларды құрайды. Қалған майлы дақылдардың құны: күнбағыс - 161 мың теңге немесе $304/тонна; РАПС - 208 мың теңге немесе $393/тонна; жаңа егіннің мақсарысы - 116 мың теңге немесе $219/тонна; СОЯ - 186 мың теңге немесе тон $352/тонна; жаңа егіннің ҚЫШАСЫ - 215 мың теңге немесе $407/тонна. Барлық бағалар ҚҚС-пен көрсетілген. Бюро сарапшылары жоғары баға мүмкіндіктерін пайдалануды және тауарды сатуды ұсынады, өйткені жақын арада нарық индикаторларының мәліметтері бойынша бағаның одан әрі өсуі күтілмейді.
Қазақстан аграрлары бидай бағасының демпингіне бақылау енгізуді сұрайды. Қостанай облысының Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер қауымдастығы бидайды автокөлікпен әкелуді шектеуді және демпингке бақылауды енгізуді ұсынды. 1 қаңтардан бастап бидай әкелуге тыйым салу мерзімі аяқталды және аграрлар мемлекеттік органдарды жағдайды бақылауда ұстауға шақырады. Сондай-ақ, қауымдастықта АӨК-ті қолдаудың басқа да шаралары ұсынылды: шаруашылықтарды жоғары сапалы астық өндірісінің үлесін арттыруға ынталандыру, фермерлерге халықаралық сертификаттар алуға көмектесу. Ресеймен астық саудасындағы жағдайларды теңестіру және Қазақстанға арзан Ресей бидайының экспортын шектеу мүмкіндігі туралы уағдаластыққа қол жеткізу өте маңызды. Фермердің тұрақтылығы үшін қажет болған жағдайда салықтық жеңілдіктер мен төлемдерді кейінге қалдыру. Фермерлерді қолдау үшін мүмкіндігінше мемлекеттік резервтерге астық сатып алу көлемін ұлғайту, қажет болған жағдайда (бағаның құлдырауы, т.б. жүктеме) Еуразиялық экономикалық комиссияны басқа қатысушы елдердің келісімімен жоспарланған шектеулерді талқылау үшін пайдалану маңызды.
2024 жылы бруцеллез бойынша қолайсыз пункттерді тіркеу 30% - ға төмендеді. ІҚМ бруцеллезбен ауыруы тұрақты түрде төмендейді. Соңғы 3 жылда инфекция 0,08%-дан аспайды. 2024 жылдың қорытындысы бойынша ел аумағында бруцеллез бойынша қолайсыз пункттерді тіркеудің 2023 жылмен салыстырғанда 30%-ға төмендеуі байқалады. "ИНСПЭК" ЖШС-де 2 мыңнан астам ІҚМ басы зерттелді, олардың 53-і оң нәтиже берді. Шаруашылық мәртебесін анықтау мақсатында қосымша диагностикалық зерттеулер жүргізілді, оның нәтижелері бойынша бруцеллезбен ауырған 95 бас ІҚМ анықталды. Шаруашылықта 13 200 шаршы метр аумақта дезинфекция жүргізілді. 10 қаңтарда шаруашылықта шектеу шаралары енгізілді. ҚР АШМ ВБҚК "Республикалық эпизоотияға қарсы жасақ" РММ күштерімен сауықтыру іс-шаралары жүргізілуде.
БҚО ауыл шаруашылығы саласында мамандар жетіспейді. Батыс Қазақстан облысының агроөнеркәсіптік кешенінде механизаторлар жетіспейді. Алда көктемгі егіс жұмыстары күтіп тұр, бірақ жер жыртатын ешкім болмайды, дейді жергілікті фермерлер. Комбайндардың көпшілігі 50 жылдан жоғары қызмет еткен. Бәйтерек ауданының ірі шаруашылықтарының бірі. 2,5 мың га жерде жаздық және күздік дақылдар өсіріледі. Көктемгі дала жұмыстары сәтті өтуі үшін техника алдын-ала дайындалады. Фермерлер ауылда қазіргі ұрпақтың сұранысына жауап беретін жағдай жасау арқылы жағдайды өзгертуге болады деп санайды. Жастарды тарту үшін ауылдық елді мекендерде мемлекеттік бағдарламалар іске қосылды: мысалы, "Дипломмен ауылға". Ауылға жұмысқа барған бейінді жоғары оқу орындары мен колледждердің түлектері қаржылық қолдауға сене алады. Қосымша жеңілдіктерден басқа, облыстық басқарма мамандары ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің зейнеткерлік жасын төмендетуді ұсынады. Жалпы, өңірде шамамен 11 мың шаруа қожалығы бар, онда 50 мыңға жуық адам жұмыс істейді.
Жамбыл облысында тамшылатып суару жүйелерін өндіру іске қосылды. Жамбыл облысында "Кaz Каспий Гидро Ауыл шаруашылығы технологиясы" ЖШС тамшылатып суару жүйелерін өндіру желісін іске қосты. Жобаның құны-2,8 млрд теңге. Кәсіпорында 30 жұмыс орны құрылды. Кәсіпорын келесі вегетациялық маусымға толығымен дайын: фермерлерге 6 мың га суару жабдықтары беріледі. Ұңғымаларды бұрғылауға арналған жабдықтар да әкелінді. Облыста суармалы жерлердің ауданы 181,8 мың га құрайды, оның ішінде 127,3 мың га немесе 70,9% жер үсті әдісімен суарылады. Бүрку жүйелері 28,5 мың гектар алқапта, тамшылатып суару - 11,5 мың гектарға пайдаланылады. 2024 жылы 15,2 мың га алаңда су үнемдеу технологиялары енгізілді. 2025 жылы 10 мың гектар аумаққа енгізу жоспарлануда, облыс аумағында жалпы көрсеткіш 64,5 мың гектарға дейін жеткізіледі.
Павлодар облысында қуаттылығы 3,5 тонна құс фабрикасын кеңейту жобасы іске асырылды. "Turkey PVL" ЖШС Павлодар облысында құс фабрикасы құрылысының екінші кезеңін аяқтады. "Turkey PVL" компаниясы тігінен интеграцияланған: күркетауыққа арналған жем өзінің құрама жем зауытында өндіріледі, кәсіпорын құстарды инкубациялаумен, оларды өсірумен айналысады. 2025 жылдың басында кәсіпорында құстардың саны 95 мың басты құрады, ал өндіріс көлемі 3 мың тоннаға жетті. ЖШС қуаттылықты арттыру бойынша жұмысын жалғастыруда: 2024 жылы фабрикада қуаттылығы 3,5 мың тонна болатын 10 құс үйі пайдалануға берілді. Инвестициялық жобаны іске асыру аяқталғаннан кейін құс фабрикасының қуаты жылына 8 мың тоннаны құрайды.
Қазақстанның ақ алтыны: жергілікті фермерлер күрішті АҚШ пен Түркияға жеткізеді. Қазақстан Ирак пен Әзірбайжанға күріш жеткізуді ұлғайтты. Өткен жылдың 10 айында елімізде 174,8 мың тонна күріш өндірілді. Бұл өнімнің шетелге экспорты 17%-ға, 84,9 мың тоннаға дейін қысқарды. Фермерлер жеткізілімнен 33,4 миллион доллар тапты. Өзбекстанға күріш сатылымы айтарлықтай төмендеді - 2,4 есе, 23,8 мың тоннаға дейін. Ресей осы жарманың 27,1 мың тоннасын (+14%), Тәжікстан - 24,3 мың тоннаны (+1,5 есе), Украина - 3,2 мың тоннаны (+2,3%), Әзірбайжан - 1,9 мың тоннаны (+6,3%), Ирак - 801,5 тоннаны (+1,9 есе), Ауғанстан - 795,9 тоннаны сатып алды (+1,8 рет). Шағын партиялар АҚШ-қа - 211,9 тонна (+16,6%) және Түркияға - 266,8 тонна (+9,2 есе) жөнелтті. Қазақстанға күріш импорты 1,5 есе, 16,1 мың тоннаға дейін төмендеді. Өнімді жеткізу елге $11,4 млн құрады. Негізгі сатушылар Ресей - 7,7 мың тонна (-2 рет), Үндістан - 3,9 мың тонна (-18,4%) және Пәкістан - 2,1 мың тонна (-6,2%) болды. Күріш Қытайдан (36,3 тонна) және Таиландтан (1,3 мың тонна) әкелінді. Осы елдерден жеткізілімдер рекордтық өсті: тиісінше 113,2 есе және 4,4 есе. Ең қымбат астық Ақтауда - 893 теңге (-4,1%), Оралда - 858 теңге (+4%) және Астанада - 772 теңге (-5,8%) сатылды. Күріштің ең қолжетімді бағасы - Алматы, 564 теңге (-5,5%), Қызылорда, 556 теңге (+7%) және Талдықорған, 536 теңге (+5,5%).
Қазақстанда тауық көңі мен қой жүнінен тыңайтқыштар шығарыла бастайды. "Кемер Агро" ЖШС Жамбыл облысында қой жүні қосылған тауық көңінен органикалық тыңайтқыштар өндіру жобасын іске асыруда. Жобаның құны 221 млн теңгені құрайды. Өндіріс қуаттылығы жылына 6 мың тонна тыңайтқышқа бағаланады. Министрлік аймақта шығарыла бастайтын тыңайтқыштар аймақтағы органикалық егіншіліктің дамуына ықпал ететінін хабарлады.
Агроөнеркәсіптік кешенде цифрлық теңгені пайдалану жөніндегі пилоттық жоба сәтті аяқталды. Жоба шеңберінде цифрлық теңге сәтті айырбасталды және екінші деңгейдегі банкте ашылған арнайы шотқа аударылды. Жобаның негізгі мақсаты - ауыл шаруашылығында инвестициялық субсидиялардың бөлінуін және пайдаланылуын бақылау және ашықтықты қамтамасыз ету. "ҚазАгроҚаржы" АҚ банк операцияларын жүргізуге лицензияға ие, бұл цифрлық валютаны айырбастау және қаржы институтының шотына қаражатты аудару кезеңін сәтті аяқтауға мүмкіндік берді. Пилоттық жоба аясында "Астықжан К Т" ЖШС (Ақмола облысы) цифрлық теңгені пайдалана отырып, аванстық төлеммен жеңілдікті шарттарда ауыл шаруашылығы техникасын сатып алды. Қаржыландыру мөлшерлемесі небәрі 5% құрады, бұл фермерлердің қажетті жабдыққа қол жеткізуін айтарлықтай жеңілдетті.
Al Karal жемшөп қоспалары мен тыңайтқыштар шығаратын зауытты іске қосты. Black Biotechnology биокорпорациясы қуаттылығы жылына 6 мың тонна болатын Al Karal брендімен жемшөп қоспалары мен тыңайтқыштар шығаратын зауыт іске қосылатынын жариялады. 2020 жылдан бастап кәсіпорын мал мен құсқа арналған жемшөп қоспаларын, өсімдіктерге арналған органоминералды тыңайтқыштарды, үй жануарларына арналған биологиялық қоспаларды шығарады. Бастапқыда барлық өнім Алматыда қуаты айына 90 тоннаға дейін шағын кәсіпорында өндірілді. Өндірісті кеңейту туралы шешім қабылданды. Ауданы 3 мың шаршы метр зауыт бір жылда Алматы индустриалды аймағының аумағында салынды. Оның қуаттылығы айына 500 тонна өнімді құрайды. Қазіргі уақытта зауытта заманауи жабдықтар орнатылуда, сондай-ақ экспорт географиясын кеңейту бойынша жұмыстар жүргізілуде. Al Karal өнімдерінің 40%-ы жақын және алыс шетелдерге экспортталады.
