Қазақстанда егіс науқаны аяқталды. Биыл жалпы егіс алқабы 23,4 млн га құрады. Көктемгі дала жұмыстарының барысын дәстүр бойынша ElDala.kz порталының командасы бақылап, елдің астық аймақтары бойынша АгроКеруенге шықты. BaiBolsyn ашық аграрлық нарығы, сондай-ақ UPL және «Еврохим» компаниялары жобаның серіктестері болды. Бұл материалда біз АгроКеруен бағдарлары бойынша басылымдарға шолу жасаймыз.
Фермерлер бірнеше жылға созылған құрғақшылық жағдайында қалай жұмыс істеуге тура келетіндігі, қандай дақылдарды егуді таңдайтыны және қандай егін күтетіні туралы бөлісті.
АгроКеруеннің алғашқы бағыты Шығыс Қазақстан болды, онда көктемгі егіс жұмыстары елдің басқа облыстарына қарағанда ертерек басталады. ШҚО-дан басқа егіс науқаны астық өңірлері болып табылатын СҚО, Ақмола, Қостанай және Қарағанды облыстарында да өтті.
Шығыс Қазақстан өзінің сыра қайнататын арпасымен танымал, бұл ауыл шаруашылығы дақылын өсіруді табиғаттың өзі қолдайды: жауын-шашынның жиі түсуіне байланысты арпа сыра қайнатушыларға қажет ақуыздың аз мөлшерімен өседі.
Сонымен бірге, фермерлер басқа дақылдардан бас тартпайды, олардың бірі - күздік бидай. Фермерлер үшін оны өсіру ыңғайлы және пайдалы, өйткені егу және жинау техникасын жаздық дақылдардан бос уақытта қолдануға болады. Егінді жаздың ортасында алуға болады және оны сату арқылы шаруалар күзгі дала жұмыстарына қаражатқа ие.
Рас, бұл жолы күздік бидаймен фермерлер үшін біршама қиын болды. Өткен жаз бен күз құрғақ болды, сондықтан барлық тұқымдар өнбеді. Олар біркелкі көрінуі үшін өрістерді саралап егуді шешті. Жұмыс тәулік бойы жүргізілді, деді ШҚО «Секисовка» ЖШС директоры Валентин Бельков.
Жаздық бидай - жоғары құнды дақылдардың бірі, сондықтан егу кезінде маңызды орын алады. Мүмкіндігінше көп өнім алу үшін тұқым шаруашылықтарында тұқымның дұрыс сорттарын таңдап қана қоймай, топырақпен де жұмыс істейді.
«Еурохим» компаниясының менеджері Бақтияр Әлімханов атап өткендей, дәстүрлі минералды тыңайтқыштардан басқа сұйық тыңайтқыштарға да сұраныс артып келеді. Бұл жұмыстағы неғұрлым ыңғайлы әдіспен ғана емес, Қазақстандағы климаттың барған сайын құрғақ болуымен де байланысты.
Ылғал үшін күрес бүгінде шаруалардың басты мақсаттарының біріне айналды. Бірақ бұл жағдайда да топырақта ылғал мен жерді жылыту кезінде егуді мүмкіндігінше ертерек бастауға деген ұмтылыс арасындағы тепе-теңдікті сақтау маңызды.
Солтүстік Қазақстанның фермерлері ерте егу әлі де жақсы деген қорытындыға келді, дегенмен бұл жерде шаруалар болжауға және бақылауға тырысатын тәуекелдер бар.
Тұқым сорттарын дұрыс таңдау тұқым себу науқанының тағы бір маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Аграршылар үшін сорттардың зиянкестер мен ауруларға төзімді болуы маңызды, ең бастысы, әрине, жоғары өнімділік. Осылайша, еуропалық селекцияның сорттары өнімділігіне қарамастан, климаттың күрт өзгеруіне, түрлі аурулар мен зиянкестерге әлсіз.
Сондықтан көбінесе Солтүстік Қазақстан фермерлері Ресей аймақтарындағы көршілерінен таныс сорттарды алады. Негізгі себеп - ауа-райының ұқсастығы және ресейлік ауылшаруашылық дақылдарының сорттарының стреске төзімділігі.
Құрғақ мезгілдер шаруаларды талқылаудың басым тақырыптарының бірі болды. Соңғы төрт жылда ауа-райы фермерлерді сирек қуантады. Дегенмен, олар ылғалды сақтауға, тұқым сорттарын, минералды тыңайтқыштарды және т.б. дұрыс таңдауға уақыт болғандықтан, егінге қол жеткізеді.
Құрғақшылық кезінде де шаруа қожалықтары орта есеппен 24-26 ц/га өнім алады. Ал қолайлы жағдайларда бұл көрсеткіш жартысына артады.
Сонымен қатар, «Банновка» ӨК бас агрономы Игорь Евсюковтың айтуынша, фермерлер жазда жақсы ауа-райын күтсе де, ең нашар жағдайға дайындалуда.
Дегенмен, олар оптимизмін жоғалтпай, дақылдарды биологиялық өнімдермен және минералды тыңайтқыштармен қолдайды.
Қарағанды облысының «Найдоровское» ЖШС директоры Павел Лущак ерекше шығынсыз және тәуекелсіз жақсы өнім алғаны туралы өз пікірімен бөлісті. Ол аграршылар бірнеше жыл бойы жұмыс істеп келе жатқан дақылдарды өсіруі тиіс деп санайды. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы төмендеуде және жақын арада жағдай оң жаққа өзгеруі екіталай — логистика проблемалары, елде де, жақын шетелде де өнімнің үлкен қоры, көрші Ресейде егістік алқаптарының өсуі — мұның бәрі фермерлердің түпкілікті өнімінің құнына әсер етеді.
Сондықтан қазақстандық шаруалар үшін бір бағытты таңдағаннан гөрі дақылдардың кең спектрін өсіруді жалғастырған дұрыс, дейді Павел Лущак.
Ішінара бағаның төмендеуіне байланысты отандық Kusto Agro компанияларының бірі бидай егіс алқабын ең төменгі деңгейге дейін қысқартты. Оның орнына ол жем-шөп дақылдарын өсіруге бет бұрды.
Кәсіпорынның бас агрономы Андрей Хоменконың айтуынша, қазір мұнда өсірілетін арпа бордақылау алаңдары 35% ылғалдылықта қабылдауға дайын.
Экспедиция соңында АгроКеруен қатысушылары Қарабалық АШТС-ге барып, ауылшаруашылық тәжірибе станциясының ғалымдары құрғақшылықта фермерлер арасында бұрын-соңды сұранысқа ие болмаған қысқа сабақты бидай сорттарын құрумен айналысқанын айтты. Қазіргі уақытта фермерлер шетелдік селекцияның тұқымын сатып алуда, бірақ Қарабалық АШТС директорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары Владимир Чудинов уәде еткендей, жақын арада фермерлер нарығында құрғақ климатқа төзімді отандық сорттар пайда болады.
Екі апта ішінде АгроКеруен барлық бес астық аймағын қамтыды. Сапар нәтижелері бойынша ElDala.kz порталының бас редакторы Сергей Буянов жалпы қорытынды жасады — көктем жаздық бидай үшін қолайлы болды, топырақ қардың біртіндеп еруіне және ауа температурасының өте жоғары болмауына байланысты ылғалды сақтап қалды. Сондықтан фермерлер көктемгі егіс жұмыстарын мерзімінде жүргізді.
Енді шаруалар жаздың қалай өтетінін күтеді, қалыпты ауа-райына сенеді, дегенмен олар құрғақ маусымға таң қалмайды. Қолайсыз жағдайларды болжай отырып, фермерлер сорттарды таңдауға мұқият келді, отандық немесе соған ұқсас селекцияны артық көрді, өсімдіктерді қорғауға көп көңіл бөлді және ылғалдың сақталуын қадағалады. Бұл жағдайда олар жоғары өнім алады деп үміттенеді.
Самал Ахметова
