Бұл шолуда Сіздер статистикада тексерілгеннен кейін мал шаруашылығының көңілге қонымсыз деректері пайда болғанын оқи аласыздар. Қарақұмық бидайға балама болуы мүмкін. Сондай-ақ, Қазақстан жемшөп өндірісін ұлғайтып жатқанын оқуға қызығушылық тудыратыны анық. Солтүстік Қазақстанда құны 6,8 млрд теңге болатын ұн тарту-астық кешені салынады. Ал, Сіз бизнес-идеяға мемлекеттен грант алуға болатынын білдіңіз бе?
Осы және өзге туралы № 70 АгроИнсайдтың жаңа шығарылымнан көбірек оқыңыздар .
Үкімет су тасқынынан кейін бизнестің шығындарын өтеуге 12 млрд теңге бөлді. Өңірлік комиссиялар кәсіпкерлердің өтінімдерін қабылдауда. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің жалпы сомасы 1,5 млрд теңгеге 178 өтінімі қаралып, мақұлданды. Жалпы, әкімдіктердің алдын ала бағалауы бойынша 746 ШОБ субъектісі зардап шекті. Олардың қатарында азық-түлік дүкендері, кафелер, СТО, қонақ үйлер және т. б. бар. Бүгін бағалау және сметалық жұмыстар жүргізілуде, оның қорытындысы бойынша өтінімдер өңірлік комиссиялардың қарауына енгізіледі. Үкімет резервінен 12 млрд теңгеден астам қаражат ШОБ мүліктік шығындарын өтеу үшін Ақмола, Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарының бюджеттеріне аударылатын болады. Су тасқыны салдарын жою жөніндегі жұмыс Үкімет басшылығының тұрақты бақылауында. Бұған дейін төтенше резервтен Батыс Қазақстан және Қостанай облыстарында электр беру әуе желілерін қалпына келтіруге 2,4 млрд теңгеден астам қаржы бөлінген болатын.
Ауыл шаруашылығына несие беру аздап өзгерді. Қазақстанда аграрларды несиелендіру 490 млрд теңгеден асты. Ұлттық банктің мәліметінше, 2024 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша осы саладағы қарыздар көлемі 492,3 млрд теңгені құрады. Бұл 2024 жылдың 1 қаңтарындағы көрсеткіштерден 3% — ға артық. Ең көп несилер теңгемен ресімделді - 489 млрд теңге (+3%), қалғандары — шетел валютасымен, 3,3 млрд теңгеге (-2,9%). Өңірлер бөлінісінде дәстүрлі түрде Алматы көш бастап тұр, онда фермерлер банктерден 224,1 млрд теңге (+6,2%) қарыз алды. Сондай-ақ, несиелеудің жоғары көлемі Ақмола облысына — 44,5 млрд теңге (+0,7%), Астанаға — 43 млрд теңге (-2,3%), Қостанай облысына - 36,3 млрд теңге (-9,3%), СҚО-ға -24,2 млрд теңге (-0,4%) тиесілі. Ең аз қарыздар Маңғыстау облысында — 1,8 млрд теңге (+12,5%), ал Ұлытау облысында — 979 млн теңге (+15,04%).
Қазақстанда ет тұқымды бұқалар арасындағы чемпион анықталады. "JańaDala/Green Day 2024 "көрме-демонстрациясы 18-19 шілдеде өтеді. Оған Қазақстаннан, жақын және алыс шет елдерден 200 - ден астам компания, сондай-ақ 5 мыңға жуық АӨК кәсіпқой қонақтары, ҚР АШМ ресми делегациялары, елшіліктер мен өкілдіктер, облыстар мен аудандардың әкімдіктері қатысады деп күтілуде. 500-ден астам ауыл шаруашылығы техникасының тұсаукесері жоспарлануда. "Jańa Dala/Green Day '2024" дала күні өз қонақтарын ойын-сауық-танымдық және шоу-бағдарламасымен таң қалдырады. Олардың қатарында: ІҚМ ет тұқымдары арасындағы ұлттық конкурс, онда Республикалық тұқымдар Палаталары "JańaDala/Green Day '2024" "Үздік бұқа" номинациясы бойынша абсолютті чемпионды, ал жеңімпазға сыйлық — YTO-ME404 жаңа тракторын айқындайтын болады; стейк фестивалі, Black Angus, Qazaq Aqbas, QALMAQ Meat конкурстары мен шеберлік кластары; ауылшаруашылық дрондарының шоуы және бүріккіш агродрондар мен картографтардың жұмысы; Mitsubishi L200, Mitsubishi Eclipse cross және Mitsubishi ASX жол талғамайтын көліктерінің тест-драйверлері бар.
Қазақстан жемшөп өндірісін ұлғайтуда. Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша 2023-24 маркетингтік жылдың қыркүйек-мамыр айларында елімізде ауыл шаруашылығы жануарларына арналған 1,52 млн тонна дайын жем өндірілді. Бұл өткен маусымның ұқсас кезеңінен 12% — ға жоғары (1,36 миллион тонна). Ағымдағы маусымның 9 айында Ауыл шаруашылығы жануарларына арналған дайын жемшөп өндіру бойынша көшбасшы — Солтүстік Қазақстан облысы, ол осы өнімнің өндірісін 368,5 мың тоннаға дейін ұлғайтты (2022/23 мг қыркүйек-мамыр айларында 223 мың тонна). Басқа көшбасшы аймақтар бұл өнімнің өндірісін біршама қысқартты. 2-ші орында — Алматы облысы, онда көрсетілген кезеңде жем өндіру 306,1 мың тоннаны (өткен маусымда 308,8 мың тонна) құрады. Ауыл шаруашылығы жануарларына арналған дайын жемшөптің ірі өндірушілерінің үштігін Ақмола облысы 233,2 мың тонна (өткен маусымның 9 айында 245 мың тонна) көрсеткішімен жабады.
Қазақстанда күнбағыс тұқымдарының бағасы өсті. Ағымдағы аптада Қазақстан нарығында күнбағыс тұқымына бағаның өсу үрдісі байқалды. Жағдай маусымдық факторға байланысты майлы дақылдардың ұсыныстарының азаюына, сондай-ақ ауылшаруашылық тауар өндірушілерінің бағаның одан әрі өсуін күтіп, қалған шикізатты сатуды тежеуге деген ұмтылысына байланысты болды. 4 шілдедегі жағдай бойынша күнбағысқа сұраныс бағасы 150-170 мың теңге/т шегінде айтылады, бұл өткен аптаның бағасынан орта есеппен 10 мың теңге/т жоғары.
Қарақұмық бидайға балама болуы мүмкін. Құрғақшылық, жылу және СО2 деңгейінің жоғарылауы бидайдың жеткілікті өндірілуіне алаңдаушылық туғызуда. Испан ғалымдары қарақұмық мұндай төтенше жағдайларға әлдеқайда жақсы төзетінін дәлелдеді. Болашақта дәнді дақылдар құрғақшылықтың ұзақ және күшті кезеңдеріне, сондай-ақ СО2 мен температураның жоғары деңгейіне төтеп беруге мәжбүр болады. Бұл жағдайлар дәстүрлі дәнді дақылдарға зиян тигізеді. Болашақта оларды дәнді дақылдармен алмастыру жоспарлануда: қарақұмық, құмай, борай бидай және басқалар. Эксперимент барысында зерттеушілер қарақұмық алдағы өзгерістерге ең төзімді екенін дәлелдеді. Ғалымдар өсу камерасында екі түрдегі өсімдіктерді өсірді және температура, CO2 және құрғақшылық жағдайларын бақылап отырды. Қарақұмық дәнді дақыл ретінде бидайға балама болу әлеуетіне ие. Жоғары CO2 деңгейінде және температурада, құрғақшылық болмаса да, бидайдың кейбір параметрлері нашарлайды: бидайдың өсуі шектеулі, ал қарақұмықта жоқ. Сондай-ақ, қарақұмық фотосинтезінің деңгейі жоғарылайды, ал бидайда азаяды. Жалпы, қарақұмық бидаймен салыстырғанда климаттық күйзелістерге жақсы жауап беретіні анықталды.
Мал шаруашылығы бойынша көңіл көншітпейтін деректер статистикада тексерілгеннен кейін пайда болды. Ауыл шаруашылығы министрлігі мал шаруашылығындағы статистиканы өзектендіру бойынша жұмысты аяқтады. Белгілі болғандай, Қазақстанда ІҚМ саны 2 млн басқа азайды, қой, ешкі, құс, шошқа саны да азайды.
"Ауыл шаруашылығын дамытудың жүйелі проблемалық мәселелерінің бірі кенттердің, ауылдардың және ауылдық округтердің әкімдері жүргізетін шаруашылық бойынша есепке алу негізінде қалыптастырылатын деректерді пайдаланумен байланысты саланың статистикалық деректерін бұрмалау болып табылады. Саланың тиімді жұмысын қамтамасыз ету мақсатында ауыл шаруашылығы министрлігі мал шаруашылығы саласындағы статистикалық деректерді сәйкестендіру бойынша жұмысты аяқтады. 2024 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын ескере отырып, ірі қара мал басы шамамен 2 млн басқа, сүт өндірісі — 3 млн тоннаға, қой саны — 14%-ға, ешкі — 20%-ға, шошқа — 34%-ға, құс еті-22%-ға, ет өндірісі қысқарды тірі салмақта — 15%, тауық жұмыртқасы — 10%-ға қысқарды. Осындай жұмыс өсімдік шаруашылығында да жүргізілуде, оны 2024 жылдың тамызына дейін аяқтау жоспарлануда.
Қазақстан мен Қытай арасында ірі қара малды экспорттауға арналған ветеринариялық талаптар жөніндегі хаттамаға қол қойылды. Астанада Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға мемлекеттік сапары аясында мемлекетаралық, ведомствоаралық және коммерциялық құжаттарға қол қойылды. Бүгін қол қойылған маңызды құжаттардың қатарында Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Бас кеден басқармасы арасындағы Қазақстан Республикасынан Қытай Халық Республикасына сою үшін экспортталатын тірі ірі қара малға қойылатын ветеринариялық талаптар және жануарлар денсаулығын қорғау жөніндегі Хаттама да бар. 2024 жылдың ақпанында ҚХР тарапынан 2 жылдан астам уақытқа созылатын аусыл мен құс тұмауына уақытша шектеулер алынып тасталды. Маусым айында ҚХР-ға алғашқы 20 тонна сиыр етін "Meat Processing and service" ЖШС экспорттады. ҚХР-ға құс шаруашылығы өнімдерінің, ІҚМ терілері мен қосалқы өнімдердің экспортын ашу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Қазақстан мен ҚХР арасында бұрын ауыл шаруашылығы өнімдерінің 9 түрін: мұздатылған сиыр еті, мұздатылған қой еті, мұздатылған шошқа еті, бал, балық, сүт өнімдері, жүн шикізаты және т. б. экспортқа хаттамаларға қол қойылған болатын.
Қант қымбаттай береді. 2024 жылдың қаңтар-мамыр айларында елдегі қант өндірісінің көлемі небәрі 39,6 мың тоннаны құрады, бұл соңғы 4 жылдағы осы кезеңнің ең төменгі көрсеткіші болып табылады. Ағымдағы жылдың қаңтар-сәуір айларында отандық қант зауыттары 7,8 мың тонна қант өндірді, бұл 2023 жылғы қаңтар–сәуірге қарағанда бірден 12,1 есе аз. Қант импорты 1 5,3%-ға өсті, бұл оның ресурстардың жалпы көлеміндегі үлесін бірден 55,6%-дан 94,6%-ға дейін арттырды. Қанттың экспорты мен реэкспорты осы жылдың алғашқы 4 айында бір жылда 700 кг-нан 50,4 мың тоннаға дейін өсті. Ішкі нарықта сату бір жылда 2,3 есе қысқарып, 93 мың тоннаны құрады. 2024 жылдың мамырында қант бағасы 0,1%-ға өсті, жалпы көрсеткіш 3 ай қатарынан өсті: наурызда қант 3%-ға, ал сәуірде 3,7%-ға қымбаттады. Соңғы айлардағы баға динамикасы мен өндіріс көрсеткіштерін ескере отырып, бағаны ұстап қалу мүмкін емес сияқты.
Отандық селекционерлер бидайдың 300-ден астам түрін өсірді. Қазақстандық ғалымдардың патенттелген селекциялық жетістіктері туралы Әділет министрлігінің ресми өкілі Талғат Уәли айтып берді. Қазақстан Республикасының 1999-2024 жылдардағы патенттік жүйесінің барлық кезеңінде селекциялық жетістіктер бойынша барлығы 1145 патент берілді. Оның ішінде жануарлар тұқымына — 168, өсімдік сұрпына — 947. Соңғы 3 жылда 199 патент берілді, оның ішінде мал тұқымдарына — 21, өсімдік сұрыптарына - 178. Қазақстанда бидайдың түрлі сұрыптары сәтті өсірілуде. Бүгінгі таңда 300-ден астам сұрып тіркелген. Сондай-ақ, алма ағаштарының 50-ден астам сұрыптары, "АйКерим" және "Сыр сұлуы" сияқты күріштің 15-тен астам сұрыптары өсірілді.
"Ауыл Аманаты": Қызылорда облысында 400 жоба қаржыландырылды. Бұл ауылдарда жаңа кәсіпкерлік нысандарын ашуға және 700-ден астам жұмыс орнын ашуға мүмкіндік берді. Мысалы, Ақсуат ауылының тұрғыны жеңілдетілген несиеге жылыжай ашып үлгерді. Мәжіліс депутаты Мұрат Әбенов алты айда үш тоннаға дейін көкөніс өнімдерін өсіретін шағын кешенмен танысты. Ол "Amanat" партиясының мүшелері фермерлердің бастамаларын қолдауға әрқашан дайын екенін атап өтті, әсіресе олар агроөнімдерді терең өңдеуді көздейтін болса. Өңірге жұмыс сапары барысында мәжілісмен ауылдық тігін цехының жұмысын да бағалады. Кәсіпкердің айтуынша, шағын цехта күніне 400 жұпқа дейін шұлық шығарылады. Ақсуат ауылдық округінің тұрғыны Қайратбек Әбдіраман шұлықтың 90% мақтадан жасалғанын және халық үшін қолжетімді бағамен жасалғанын, бірақ қазір оларға қолдау қажет екенін айтты. ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Мұрат Әбенов ауыл тұрғындарының бұрын бизнес ашу үшін несие алуға мүмкіндігі болмағанын айтты. "Amanat" партиясы тұрғындардың бастамаларын жан-жақты қолдайды.
Ауыл шаруашылығына арналған жергілікті биологиялық өнімдердің сатылымы белсенді өсуде. Премьер-министрдің орынбасары Тамара Дүйсенова Микробиология және вирусология институтының ғылыми-өндірістік орталығына барды, онда 9 ғылыми зертхана жұмыс істейді және 170 адам еңбек етеді. Орталық ғалымдары отандық өндірісті дамытуға бағытталған жобаларды сәтті жүзеге асыруда. Институт жанындағы заманауи жоғары технологиялық жабдықтармен жабдықталған зауыт жылына 70 тоннаға дейін биопрепараттар өндіруге қабілетті. Бұршақ, жоңышқа және соя сияқты дақылдардың өнімділігін арттыра отырып, топырақты азот пен фосформен байытатын ауылшаруашылық биологиялық өнімдеріне ерекше назар аударылады. Бұл әзірлемелерге сұраныс тұрақты түрде артып келеді, мұны соңғы 3 жылдағы сату деректері дәлелдейді. "Плантобактерин" биофертилизаторының сату көлемі 2022 жылғы 4,5 мың литрден екі есе өсті. Өнімдердің экспорттық әлеуеті бар, бірақ қолданыстағы өндіріс орындары зауыттың кеңеюін қажет ететін барлық сұранысты қанағаттандыра алмайды. Институтта медициналық өнімдер өндірісі басталды, ол үшін мемлекеттің көмегімен жабдықпен жабдықтау бөлігінде халықаралық стандарттар бойынша екінші зауыт салынуда. Вице-премьерге мұнаймен ластанған топырақты қалпына келтіруге ықпал ететін вирустық жасушалар мен бактериялардың құрылымын зерттеу үшін электромикроскопты қолдануды қоса алғанда, жұмыс нәтижелері ұсынылды.
Түркістан облысының өнімдері әлемдік нарықта сұранысқа ие. Соңғы 5 жылда Түркістан облысының экономикасына $8 млрд астам инвестиция тартылды. Олардың бір бөлігі Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттерге тиесілі. Табысты жобалардың бірі — түйе сүті ұнтағын өндіру кәсіпорны. Қазақстан-қытай зауытының қуаты — тәулігіне 100 тонна түйе сүті. Орталық Азиядағы бірегей зауыт Түркістанның индустриалды аймағында орналасқан. Құны 7 млрд теңге болатын кәсіпорын 6 жыл бұрын іске қосылды. Ол ең заманауи жабдықтармен жабдықталған. Қытайдан басқа дайын өнімді Ресей мен Еуропаға жөнелту жоспарлануда. Бүгінде өңірде 50 мыңға жуық түйе бар. Олардың жартысына жуығы сауын. Облыста түйе сүтін қабылдайтын 5 пункт және 3 өңдеу цехы жұмыс істейді. Биыл фермерлер 800 тоннаға жуық шұбат өндірді. Оның көп бөлігі зауытқа тапсырылды. Өткен жылы мал шаруашылығын субсидиялауға, оның ішінде түйе сүтіне 309 млн теңге бөлінді, 30 ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге мемлекеттік қолдау көрсетілді. Өткен жылы "Ауыл аманаты" жобасы бойынша 23 жоба қаржыландырылды. Фермерлер жеңілдетілген несиеге Ақтөбе және Маңғыстау облыстарынан түйе сатып алды. Өңірде Қытай инвесторларының қатысуымен мақта өңдеу, иіру және тоқыма зауыттарының құрылысы жүргізілуде. Жобаның құны - 400 миллион АҚШ доллары. Астанада өтіп жатқан ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер саммиті аясында Аспан асты елінен келген инвесторлардың қатысуымен тағы 4 ірі инвестициялық жоба бойынша ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қойылады деп күтілуде.
Солтүстік Қазақстанда құны 6,8 млрд теңге болатын ұн тарту-астық кешені салынады. "Memolux" ЖШС бірқатар астық объектілерінің құрылысына 6,8 млрд теңге инвестициялайды. Кешенге диірмен, құрама жем зауыты және астық қоймасы кіреді. Жоба Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданының аймақ ауылында жүзеге асырылуда. Қазіргі уақытта компания құрылысты бастап кеткен. Ұн тарту зауытын қайта өңдеудің жоспарланып отырған қуаты жылына 100 мың тонна, құрама жем өндірісінің қуаты — 300 мың тонна. "Memolux" ЖШС астықты сақтауға арналған сыйымдылықтардың жалпы көлемін 300 мың тоннаға дейін жеткізуді және жыл сайын 1 млн тоннаға жуық астық пен қайта өңдеу өнімдерін экспорттауды жоспарлап отыр. Компания Қытайдың Xian aiju корпорациясының еншілес өндірістік бөлімшесі болып табылады. Ол Солтүстік Қазақстанда тағы бір "Тайынша-Май" майлы дақылдарын қайта өңдеу өндірісі іске қосылды.
Бизнес-идеяға мемлекеттен грантты қалай алуға болады? Business.enbek.kz порталында 2024 жылдың 15 шілдесінен бастап жаңа бизнес-идеяларды жүзеге асыру үшін гранттық өтінімдерді қабылдау басталады. Республика бойынша екінші ағын шеңберінде 4 655 грант беру жоспарлануда. Гранттар өтеусіз негізде беріледі. Ең бастысы жаңа бизнесті бастау. Грант мөлшері 400 АЕК немесе 1 476 800 теңгені құрайды. Әрбір қатысушы оны тек бір рет ала алады. Өтініш беру үшін қажет:
Интернетке немесе компьютерге қолжетімділік болмаған жағдайда, мансап орталықтарының өзіне-өзі қызмет көрсету аймақтарында немесе ХҚКО-ларда өтініш беруге болады. Тіркелу мерзімі 3 жылға дейінгі жеке кәсіпкерлер үміткер бола алады. Үміткерде 3 жылдан аспайтын мерзіммен "Бастау Бизнес" жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқыту туралы сертификаты болуы тиіс. Гранттар: тұтыну мақсаттарына, несиелік қарыздарды өтеуге, тұрғын үй жылжымайтын мүлігін сатып алуға және салуға, жер учаскелерін сатып алуға, акцизделетін өнім өндіруге берілмейді. Комиссия оң шешім қабылдаған жағдайда үміткер банктік деректемелерді ұсынады, шартқа қол қояды және қаражатты пайдалану туралы есептерді тоқсан сайын ұсынады. Мұның бәрі электрондық форматта, еңбек ұтқырлығы орталықтары мен оның филиалдарына бармай-ақ жасалады.
