Бес жыл ішінде ауыл шаруашылығын субсидиялау Ауыл шаруашылығы министрлігінің деректері бойынша, 1,9 есеге өсіп, 456,4 млрд теңгені құрады. Бұл ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің көлемін 8,7 трлн теңгеге дейін жеткізуге мүмкіндік берді, ал азық-түлік өндірісі екі есеге ұлғайып, 3,1 трлн теңгені құрады. Фермерлердің жұмысын қолдаудың маңызды элементі - егіс және егін жинау науқандарын жеңілдетілген несиелеу, бұл жылдан жылға егін егуге және жинауға мүмкіндік береді.
2024 жылы қанша жеңілдетілген қарыздар қарастырылған, қаржыландырудың осы бағытын дамытуға не кедергі болатыны туралы — ары қарай материалда.
Жеңілдетілген несиелер фермерлерге бизнесті құруға, кеңейтуге және қолдауға көмектеседі. Қазақстанда Аграрлық несие корпорациясы (АНК) аграрийлерге несие беру қызметін көрсетеді. Бүгінгі таңда жеңілдетілген несиелеудің төрт бағдарламасы бар, олардың әрқайсысының өз мақсаты бар. Олардың бірі көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын қаржыландыруға арналған. Оның көлемі 2024 жылы 580 млрд теңгені құрады, бұл өткен маусымнан екі есе көп.
«Кең дала» көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарына жеңілдікпен несие беру шарттары:
● пайыздық мөлшерлеме — жылдық 5%;
● сомасы — 1 млн-нан 10 млрд теңгеге дейін;
● несие мерзімі — қаржыландыру жылынан кейінгі жылдың 1 наурызына дейін;
● өтеу — 2024 жылғы 1 желтоқсанда — негізгі қарыз және пайыз сомасының 50%, қалғаны — 2025 жылғы 1 наурызға дейін.
2025 жылы Қазақстанда көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарына жеңілдікпен несие беруді 1 трлн теңгеге дейін жеткізу жоспарлануда.
«Минералды тыңайтқыштарды енгізу бойынша қойылған міндеттерді ескере отырып, 1,9 млн тоннаға дейін және ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту қарқынын 8-10%-ға дейін арттыру, жалпы жеңілдікпен несиелеу есебінен көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын қаржыландыру көлемін 1 трлн теңгеге дейін жеткізу жоспарлануда», — деді премьер-министрдің орынбасары Серік Жұманғарин.
Сонымен қатар, 2025 жылы жоспарлануда:
● айналым қаражатын сатып алуға қайта өңдеу кәсіпорындарына жеңілдікпен несие беруді іске қосу;
● инвестициялық жобаларды жеңілдетілген несиелеу көлемін 800 млрд теңгеге дейін ұлғайту.
Бүгінгі таңда АӨК-ні қаржыландыру мемлекет есебінен 70%-ға жүзеге асырылады. Сондықтан Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев фермерлерді субсидиялаудан жеңілдетілген несиелеуге көшу міндетін қойды.
«Салаға коммерциялық банктердің қаражатын тарту қажет. Аграрийлерге төмендетілген мөлшерлеме бойынша несиелер беру үшін мемлекеттік қаржы институттарын субсидиялау бойынша жұмыс жүргізілді. Бұл тәжірибені банктерге тарату керек», — деді мемлекет басшысы.
2024 жылдан бастап министрлік аграрийлерге төмендетілген мөлшерлеме бойынша несиелер беру үшін мемлекеттік қаржы институттарын субсидиялау тәжірибесін іске асыруда.
Механизм көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын несиелеу кезінде, содан кейін лизингті қаржыландыру кезінде қолданылды.
«Банктер ауыл шаруашылығына несие береді, бірақ жоғары пайыздық мөлшерлемемен. Фермерлер үшін несие беру арналары неғұрлым көп болса, жеңілдетілген несие соғұрлым қолжетімді болады. Егер екінші деңгейдегі банктер келсе, онда аграрийлердің таңдауы одан да көп болады», — деді Қазақстанның ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров.
Болашақта бұл жұмыс фермерлерді несиелер мен лизинг бойынша пайыздық мөлшерлеме бойынша субсидиялаудан толығымен алшақтатуға және инвестициялық мақсаттар мен айналым капиталын қоса алғанда, түрлі бағыттар бойынша жеңілдікті несиелеуге көшуге мүмкіндік береді.
Бұл ретте АӨК-де бұл процесті тежейтін бірқатар мәселелер бар — бұл сыбайлас жемқорлық тәуекелдері, несиелер беру рәсімі және мемлекеттік органдар сүйенетін дәйексіз деректер.
«Арнайы комиссия қазірдің өзінде ойдан шығарылған 2 млн бас ірі қара және 3 млн-нан астам ұсақ мал басын анықтады. Дәл осындай фактілер өсімдік шаруашылығында да анықталды. Бұл мемлекеттік субсидиялар бөлінген тіркеулер», — деп атап өтті Қасым-Жомарт Тоқаев.
Серік Жұманғарин субсидиялаудан жеңілдетілген несиелеуге көшу үшін іс-шаралар мен мерзімдері бар жол картасы бекітілгенін атап өтті. Тұтастай алғанда, тауарлық-спецификалық субсидиялардан жеңілдетілген несиелеуге толық көшу экономиканы ырықтандыру туралы Жарлықта көзделген және 2028 жылдың соңына дейін қамтамасыз етілетін болады.
© Марина Коб, baibolsyn.kz, 2024 ж.
