Бұл шолуда Сіздер ҚР аграрларына егінді несиелеуге қанша ақша бөлгенін білесіздер. Азық-түлік корпорациясы астықты тұқымға 135-150 мың теңге/тоннадан сатуда. Сондай-ақ, саланың толық тоқтауы Қазақстанның құс өсірушілеріне қауіп төндіретінін білу Сіздерге қызық болады. Қазақстанда бизнесті мемлекеттік қолдаудың жаңа бағдарламасын әзірледі. Ал, Сіздер бұл CT AGRO үздіксіз оқыту бағдарламасының басталғаны туралы білесіздер ме.
Осы әне өзгенің бәрі туралы № 48 АгроИнсайдтың жаңа санында көбірек оқыңыздар.
ҚР аграрларына егін егуді несиелендіруге қанша ақша бөлінді. Бұл туралы алқа отырысында қостанайлық аграрлардың сұрақтарына жауап бере отырып, вице-министр Азат Сұлтанов айтты. Оның айтуынша, несиелеу бұрынғыдай екі бағыт бойынша жүргізілетін болады. Бірақ ережелер өзгеруі мүмкін. Отырыс барысында "Мелитопольское" директоры және Қостанай облысының Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер қауымдастығының өкілі Эдуард Двуреченский 2023 жылдың соңында АШМ мен үкімет фермерлерді қолдағанын, бірақ қазір егінді қаржыландыруды қалай жүргізу жоспарлануда деген сұрақ туындайтынын атап өтті. Азық-түлік корпорациясының форвардтық сатып алуы ұйымдастырыла ма? Азат Сұлтанов көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын қаржыландыру 2 бағыт бойынша қарастырылғанын түсіндірді: 1-ші АНК желісі бойынша 140 млрд теңге, несиелеуге өтінімдер қазірдің өзінде қабылдана бастады. 2-ші бағыт - Азық-түлік корпорациясы. Ол үшін жарғылық капиталды толықтыруға бюджеттен 40 млрд теңге сомасы бөлінді. Келесі аптада директорлар кеңесінде жыл сайын бекітілетін форвардтық сатып алу ережелері талқыланады. Директорлар кеңесі қалай мақұлдайды, облыс әкімдіктеріне лимиттер бірден жеткізіледі. Ақпан айында форвардтық сатып алуды бастау жоспарлануда.
ІҚМ және ҰММ әкетуге квоталар "Е-лицензиялау" порталында автоматты түрде бөлінетін болады. ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. "Қазақстан Республикасының аумағынан ауыл шаруашылығы жануарларын әкетудің кейбір мәселелері туралы" бұйрығына сәйкес бұқалар мен қошқарларды әкетуге алты ай мерзімге сандық шектеулер (квоталар) енгізіледі. Шектеулер Еуразиялық экономикалық одақ елдеріне де қатысты. Бұйрық 2024 жылдың 2 ақпанында күшіне енеді. Квоталар санын бөлу "Е-лицензиялау" порталында тауарлардың жекелеген түрлерін экспорттауға лицензия беру кезінде автоматты түрде жүзеге асырылады. Квота алу бойынша қысқаша нұсқаулық:
Өтініш беру үшін келесі құжаттар талап етіледі: сыртқы сауда шартының (келісімшарттың), оған қосымшаның және (немесе) толықтырудың электрондық көшірмесі, ал сыртқы сауда шарты (келісімшарт) болмаған жағдайда — тараптардың ниетін растайтын өзге де құжаттың электрондық көшірмесі. Бұқалар мен қойларды экспорттауға лицензия алуға өтінімді 2024 жылдың 2 ақпанынан бастап беруге болады.
"ҚазАгроҚаржы" АҚ тұрақсыздық айыбын есептен шығару бойынша өтінімдерді қабылдаудың басталғаны туралы хабарлайды. ҚазАгроҚаржы сыйақы мөлшерлемесінің бір бөлігін өтеу бойынша мемлекеттік субсидияларды уақтылы алмау салдарынан қарыз алушыларға есептелген тұрақсыздық айыбын есептен шығару бойынша өтінімдерді қабылдаудың басталғаны туралы хабарлайды. Нысаналы топ - сыйақы мөлшерлемесінің субсидияланатын бөлігінің уақтылы түспеуі нәтижесінде туындаған ҚазАгроҚаржы алдында мерзімі өткен берешегі бар қарыз алушылар. Өтінімдерді қабылдаудың аяқталу мерзімі: 2024 жылғы 1 сәуірді қоса алғанда. Тұрақсыздық айыбын есептен шығару шарты: мерзімі өткен сыйақы (сыйақының субсидияланатын бөлігін қоса алғанда), мерзімі өткен негізгі борыш сомасын 100% өтеу. Толық ақпарат алу үшін ҚазАгроҚаржы өңірлік филиалдарына хабарласуға болады. ҚазАгроҚаржы "Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі" АҚ компаниялар тобына кіреді.
Азық-түлік корпорациясы астықты тұқымға 135-150 мың теңге/тоннадан сатуда. Азық-түлік корпорациясы тауарлық бидайды өзінің тұқым қорынан сата бастады. Осы мақсаттарға барлығы 400 мың тонна бағыттау көзделіп отыр. Өтінімдер егіс алқаптарының болуын құжаттай растай алатын фермерлерден қабылданады. Егістік нормасы - 1 га егістікке 130 кг. Азық-түлік корпорациясынан алынған астықты фермерлерге ішкі нарықта қайта сатуға немесе экспорттауға тыйым салынады. Бидай толық алдын ала төленген жағдайда жеткізіледі. Азық-түлік корпорациясында тұқымға сатылатын бидайдың құны сапасына қарай 135-150 мың теңге/тоннаны құрайды. Өтінімдер әлі түскен жоқ, дегенмен фермерлердің қызығушылығы бар. Қазіргі уақытта Қазақстанда тауарлық бидай 3-класты қарапайым астық үшін тоннасына 110 мың теңгеден hi-pro үшін 135 мың теңгеге дейін тұрады. Азық-түлік корпорациясының астығын сату қажеттілігі 2023 жылғы егін жинаудың қолайсыз жағдайларынан кейін елдің фермерлерінде тұқым тапшылығына байланысты туындады. Сарапшылар егін жинау аяқталғаннан кейін тұқым тапшылығын 50% - ға бағалады, яғни қажеттілігі 2 млн тоннаға 1 млн тонна тұқым дайындалды.
Саланың толық тоқтауы Қазақстанның құс өсірушілеріне қауіп төндіреді. Экологиялық кодекстегі жаңалықтарға байланысты 60 құс фабрикасы жабылу қаупі бар. Бұл туралы бүгін Мәжілісте "Ауыл" партиясы фракциясының депутаты Аян Зейнуллин хабарлады. Құс шаруашылығы үшін елеулі мәселе 2024 жылғы 1 шілдеде Экологиялық кодекстің болашақта туындауы мүмкін олардың қызметі тоқтатылғаннан кейін қоршаған ортаға теріс әсер ететін қауіптіліктің бірінші санатындағы объектілер қызметінің салдарын жоюды қаржылық қамтамасыз етуді ұсынуға қатысты талаптарының күшіне енуіне байланысты туындап отыр. Депутаттар осы мәселе бойынша вице-премьер Серік Жұманғариннің атына 2023 жылдың мамыр айында өтініш жолдаған болатын. Онда мәселелер егжей-тегжейлі баяндалып, норманы іске асыру кезіндегі тәсілдер мен салдарды егжей-тегжейлі қарастыру үшін осы шараны енгізуді кейінге қалдыру ұсынылды. Экология министрлігінің сұратуына ресми жауап алынды. Ведомствода Экологиялық кодекске түзетулер әзірленетінін және ұсынылатынын хабарлады. Бір жыл өтті, ал осы мәселе бойынша шешім әлі қабылданған жоқ. Депутаттар аталған мәселені жедел шешу бойынша ел үкіметінің не істеп жатқанын хабарлауды сұрайды.
Қазақстан фермерлері тұқымдар мен пестицидтерге субсидиялардың бір бөлігін алмау қаупі бар. Қостанай облысының Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер қауымдастығының өкілі Светлана Михайленконың айтуынша, аграрлар 2022 жылы пайдаланылған тұқымдар мен пестицидтер үшін мемлекеттік қолдаудан айырылуы мүмкін. Субсидиялар нормативтерін есептеудегі елеусіз қателіктер, мысалы, үтірден кейінгі мыңдық субсидияларды алудан дәлелді бас тартуға айналады, өйткені субсидиялау бағдарламасында қолмен пысықтау талап етілетін дұрыс емес формулалар жазылған. Аграрлар өтінімді түсінікті және толтыру оңай болуы керек екенін атап көрсетеді. Осыған байланысты Қостанай облысының Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер қауымдастығында субсидиялау қағидаларына өзгерістер енгізу жөнінде бірқатар ұсыныстар дайындалды: кезекті сақтау режимінде өтінімді түзету функциясын жүргізу; өтінімдерді толық орындағанға дейін оларды қарау мерзімдерін алып тастау немесе инвестициялық субсидиялар бойынша өтінімдерді беру мерзімдерімен салыстыру (үш жыл ішінде); қаржы институттарын сыйақы мөлшерлемесі бойынша субсидиялар алушы ету және фермерлерге төмендетілген мөлшерлеме бойынша несие беру. Барлық ұсыныстар Қазақстан ауыл шаруашылығы министрлігіне жіберіледі.Азат Сұлтанов егер барлық өтінімдер қабылданса, онда 2022 және 2023 жылдарға арналған облыстардағы барлық қарыздар жабылатынын айтты. 2024 жылға мемлекеттік қолдауға бөлінген ақша жаңа өтінімдерге жұмсалады. Фермер үшін 22% несие — бұл өте көп, ол айналымнан ақша алуға немесе шағын несие беру ұйымдарынан жаңа қарыз алуға мәжбүр. Олар жүйені өзгертуге тырысады, осылайша ақша банктерге тікелей түседі, ал фермерлер 6% алады. Бірақ Ұлттық Банктің нормативтері бар, егер мәмілее келу мүмкін болса, онда фермер тек 6% төлейді. Бұл мәселе бойынша олар жұмыс істеп жатыр.
ШҚО-да фермерлерді қолдауға 10 миллиард теңге бөлінді. Ауыл шаруашылығы қызметкерлері өздерінің бизнес-идеяларына жеңілдікті шарттармен несиелер рәсімдеуге мүмкіндік алады. Бұл қаражат АӨК саласындағы жобаларды іріктеу жөніндегі комиссия ШҚО идеясын мақұлдайтын кәсіпкерлер арасында бөлінетін болады. Қаржыландыруға жауапты болып "Ертіс ӘКК" қалады. Несие беру шарттары мынадай: 1) нысаналы мақсаты - жаңа сүт-тауар фермаларын (қуаты 400 бастан басталатын) құруға немесе қолданыстағыларын кеңейтуге бағытталған АӨК саласындағы жобаларды іске асыру; қазіргі заманғы су үнемдеу технологияларын (жаңбырлатып, тамшылатып суару) пайдалана отырып, суармалы егіншілік (СТФ үшін жемшөп өндірісі); 2) несие мерзімі - 10-ға дейін 3) номиналды сыйақы мөлшерлемесі — жылдық 2,5%-дан аспайды; 4) кепілмен қамтамасыз етудің болуы; 5) негізгі борышты өтеу бойынша жеңілдікті кезең 24 айдан аспайды.
Су үнемдеу технологияларына субсидиялар 80% - ға дейін көтеріледі. Су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2024-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасының жобасы Қазақстан Үкіметінің отырысында қабылданды. Үкімет басшысы елімізде су үнемдеу жүйелерін енгізу қарқыны төмен болып қала беруде екенін атап өтті. Тамшылатып суару жоспарланған 312 мың гектардың 84 мың гектарына ғана қолданылады. Сондықтан фермерлерді су үнемдеу технологияларын қолдануға ынталандыру үшін суару жүйелерін құруға, сондай-ақ тамшылатып және жаңбырлатып суару жабдықтарын сатып алуға арналған шығыстарды субсидиялау үлесі 50%-дан 80%-ға дейін ұлғайтылатын болады. Осының арқасында су үнемдеу технологиялары бар суармалы жерлердің ауданы 1,3 млн гектарға дейін өседі, шамамен 2,1 текше км су үнемделеді, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімінің өнімділігі айтарлықтай артады деп күтілуде. Премьер-министр Әлихан Смайылов көптеген фермерлер үшін технологиялардың қымбаттығын ескере отырып, олардың жеке өндірісін ұйымдастыру керектігін айтты. Мұндай жобалар қазірдің өзінде талқылануда.
Қазақстанда бизнесті мемлекеттік қолдаудың жаңа бағдарламасы әзірленді. Қазақстанда "Бизнестің жол картасы" және "Қарапайым заттар экономикасы" бағдарламаларын біріктіруді көздейтін мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну жөніндегі бағдарлама әзірленді. Бұл туралы үкімет отырысы барысында Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыров мәлімдеді. Оның айтуынша, ондағы басты назар бәсекеге қабілетті, импортты алмастыратын және экспортқа бағдарланған салаларды дамытуға аударылған. Жаңа жобаларды субсидиялау бойынша бюджетті бөлу негізінен өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарының пайдасына жүзеге асырылатын болады. Осыған байланысты кепілдік беру бойынша несиелеу сомасы 3,5 млрд теңгеге дейін ұлғайтылды (кепілдіктер 50% - ға дейін), ал ЭҚЖЖ тізбесі кеңейту жағына қарай қайта қаралды. Өткен жылдың қорытындысы бойынша несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялаумен 1 трлн теңгеге жуық несие сомасына 12 мыңнан астам бизнес жобасы қамтылды. Кепілдік 340 млрд теңге сомасына 8 мың жобаға берілді. Ағымдағы жылы бюджетте 40 мың жалғасып жатқан және 20 мың жаңа ШОБ жобасын қолдауға қаражат көзделген. Ұлттық экономика министрлігіне оны қайтару мерзімін қысқарту үшін қосылған құн салығын әкімшілендіру тәсілдерін қайта қарау тапсырылды.
Қазақстан: Астық Транс Орталық Азия елдеріне астық тасымалдау тарифтерін төмендетуде. Қазақстандағы астық тасымалдаушылардың ірі операторы "Астық Транс" компаниясы бірқатар бағыттар бойынша астық тасымалдау тарифтерінің төмендегенін жариялады. Компанияның баспасөз қызметі атап өткендей, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Ауғанстан және Иран елдеріне астық тасымалдау құны төмендетіледі. Бұл ретте төмендеу импортталатын астықты тасымалдау құнына да әсер етеді. "Астық Транс" түсіндіргендей, ағымдағы маркетингтік жылдың ерекшеліктері қазақстандық астықтың экспорттық әлеуетінің бәсекеге қабілеттілігін қолдау үшін тәсілдерді іздеу бойынша тұрақты жұмысты талап етеді. Ағымдағы жылы дәстүрлі өткізу нарықтарын сапасы төмен және көрші елдердің астығымен бәсекелестік аясында сақтау қажет. Сондай-ақ, компания көлем мен тасымалдау кезеңінен жеңілдіктер жалғасып жатқанын еске салды.
Тұрақтандыру қорларынан алынған көкөністер ақпан айында нарыққа шығарылады. Мұндай тапсырманы премьер-министрдің орынбасары Серік Жұманғарин әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдерінің бағасын тұрақтандыру жөніндегі кеңесте берді. Сонымен қатар, ішкі нарықты қолжетімді бағамен көкөністермен барынша қамту және қанықтыру үшін өңірлерде жәрмеңкелер басталады. Сәуір айының екінші жартысынан бастап халық ерте, негізінен импорттық көкөністерді белсенді тұтынуды бастағанын ескере отырып, "QazTrade" сауда саясатын дамыту орталығы қазірдің өзінде осы өнімді Өзбекстан мен Тәжікстаннан әкелу бойынша жұмыс жүргізуде. Осылайша, қазақстандықтардың қажеттілігін қамтамасыз ету үшін ұсынылған картоп көлемі 8,2 мың тоннаны (сәуір-маусым), пияз — 5 мың тоннаны (мамыр-маусым) құрайды. Жалпы, әлеуметтік азық-түлік бағасының өсу қарқыны жыл басынан бері 0,2%. құрады. Өткен аптаның қорытындысы бойынша баға индексі тұрақтылықты көрсетеді.
Қостанайлық аграрлар картопты соя мен жасымыққа ауыстыруға шешім қабылдады. Кейбір қостанайлық аграрлар шаруашылық экономикасын көтеру үшін осындай қадамға барады, сондықтан 2024 жылы олар картопты басқа дақылдармен алмастыруға шешім қабылдады. Соңғы жылдары картоп фермерлер үшін шексіз сынақтардың көзі болды. Ресейден арзан көкөніс импортының үлкен көлеміне байланысты сату әлсіз. Картоптың көтерме бағасы да өзіндік құнынан төмен болды. Әлеуметтік желілердегі парақшасында "Баракат Продукт" директоры Рустам Жұмағұлов картоппен болған жағдай туралы айтты: қоймалар бітеліп қалды, картоп 2023 жылдың күзінде егін жинау кезінде жауған нөсер жаңбырдың салдарынан лас. Оны қолмен сұрыптайды, күніне шамамен 8-10 тонна болады. Ақша тапқысы келетін барлық ауыл тұрғындарын қабылдайды. Еңбекақы төлеу қоры өсті, ал іске асыру тоннасына 53 мың теңге деңгейінде сақталуда - бұл соңғы 7 жылдағы шок-баға. Сондай-ақ, фермер биылғы жоспарлар өзгеріссіз қалғанын айтты. Шаруашылық отырғызу үшін бірнеше гектар тұқым мақсаттары үшін қалдыратын элитаны сатып алуды жоспарлап отыр. Фермер биылғы жылы дақыл өзгеретінін, жер демалатынын айтты. Картоп алып жатқан учаскелерде биыл жоғары маржалық дақылдар егіледі. Енді олар сояны немесе жасымықты таңдау керек деп ойлануда, сонда алғы егіс жақсы болады және экономиканы күшейтеді.
Абай облысының фермерлері лизингтің арқасында ауыл шаруашылығы техникасын жаңартты. Көкпекті ауданында 2023 жылы фермерлер 77 бірлік жаңа ауыл шаруашылығы техникасы мен технологиялық жабдықтарын сатып алды. Өз қаражатына 29 бірлік, "ҚазАгроҚаржы", "КомТрансЛизинг" және "Өнеркәсіпті дамыту қоры" арқылы лизингке — 48 бірлік сатып алынды. Көкпекті ауданы бойынша барлығы 1601 бірлік ауыл шаруашылығы, жол-құрылыс және басқа да өздігінен жүретін техника тіркелген. Тракторлар — 1112 бірлік, комбайндар — 134.
Қазақстандық "Бәйтерек" ҰБХ АӨК жобаларына 370 млрд теңге инвестиция салуды жоспарлап отыр. "Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі 2024 жылы АӨК жобаларына 370 млрд теңге сомасына инвестиция салып, 4 мыңнан астам жаңа жұмыс орнын ашуды жоспарлап отыр. Бұл туралы "Бәйтерек" ҰБХ Басқарма төрағасы Нұрлан Байбазаров мемлекет басшысымен кездесуде мәлімдеді. Өткен жылы агроөнеркәсіптік кешенге 554,7 млрд теңге инвестицияланғаны, бұл жоспарланған көлемнен 11%-ға жоғары екені нақтылануда. 2023 жылы ҰБХ еншілес компаниялары арқылы 48 млрд теңгеге құрғақшылық пен артық ылғалдан зардап шеккен 1,1 мың фермерге көмек көрсетілді. "Бәйтерек" ҰБХ Қазақстан экономикасын әртараптандыру, инновацияларды қолдау, экспортты, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту және халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету жолымен орнықты дамыту жөніндегі міндеттерді іске асыруды қамтамасыз етеді.
CT AGRO үздіксіз оқыту бағдарламасы басталды. Қысқы кезеңге 15 оқу семинары жоспарланған, олардың жұмысына барлығы 100-ден астам қызметкер және 500-ден астам CT AGRO клиенттері қатысады. Негізгі назар екі бағытқа аударылатын болады: 1-і — қызметкерлерді ішкі оқыту; 2-і - шаруашылықтардың инженерлік-техникалық және басшы персоналын оқыту. Білім беру семинарларының циклі қаңтар айының басында басталды. Жоспарда екі қосалқы цикл бар: 1-ші CLAAS және HORSCH компанияларының техникасы мен технологиясына арналған, 2-ші — көкөніс және суару саласындағы ұсынылған шешімдер. 19 қаңтарда Жамбыл облысында қант қызылшасын өсіруге арналған семинар өтті. Жақын арада шаруа қожалықтарының мамандары үшін Servise Tools тренингтері ұйымдастырылады, онда CLAAS мамандандырылған трактор тақырыбына, Kverneland ауылшаруашылық машиналары мен агрегаттарына және BAUER суару шешімдеріне ерекше назар аударылады. XERION және AXION тракторлары, HORSCH топырақ өңдеу және себу техникасы және HORSCH LEEB далалық бүріккіштері бойынша семинарлармен қатар әртүрлі интеллектуалды шешімдерге баса назар аудара отырып, бөлек тренингтер өтеді. Олар интеллектуалды жүйелерді тиімді пайдаланудың қыр-сырын ашады және HORSCH i-Manager және CLAAS CEMIS 1200 GPS соңғы электрондық басқару терминалдары туралы ақпарат береді. CT AGRO үшін екінші білім беру бағыты — клиенттердің механизаторлық құрамын оқыту. Биылғы жылы CLAAS академиясымен (Германия) тығыз ынтымақтастықта әзірленген бағдарлама ақпан айының басында басталады. Алғашқы семинарлар "Ауылшаруашылық техникасына қойылатын заманауи талаптар. Оларды CLAAS-тан шешу жолдары" Астана, Семей және Петропавлда өтеді. CLAAS TELEMATICS шешімдеріне, машиналардың жұмысын қашықтықтан диагностикалау және бақылау жүйесіне, барлық жұмыс процестерін, соның ішінде өнімділікті картаға түсіру мүмкіндіктерін құжаттауға ерекше назар аударылады. Көктемгі кезеңде HORSCH Leeb бүріккіштерін және CLAAS connect 3.0 сандық платформасында бірдей мөлшерде өсімдіктерді қорғау бойынша 10-ға жуық семинар өткізу жоспарланған.
Әйелдер ҚР-дағы әрбір төртінші ауыл шаруашылығы кәсіпорнын басқарады және бұл ретте ерлерге қарағанда көбірек табыс табады. 2023 жылы әйелдердің басшылығымен жұмыс істеп тұрған ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілердің жалпы саны 12,2%-ға - 74,7 мыңнан 83,8 мыңға дейін өсті. Олардың негізгі бөлігі — 91,2% — шаруа қожалықтары, акционерлік қоғамдар немесе ЖШС. Әйелдер кәсіпорындарының тек 8,8%-ы ЖК түрінде болады. Еліміздегі әйелдер фермерлігі бойынша көшбасшы — Түркістан облысы. Онда әйелдердің басшылығымен 23,8 мың компания мен ЖК жұмыс істейді. Жалпы, барлық фермерлердің көпшілігі оңтүстікте тұрады және жұмыс істейді. Олардың жалпы үлесі 68,7% құрайды. Осындай оңтүстік кәсіпкерлердің қатарында Алматы облысы Жетіген кентінен Ақтоты Тұрсынәлі бар. 22 жасында ол өзінің шаруа қожалығын тіркеп, несие алып, барлық ақшаға асыл тұқымды мал сатып алды. Бес жылдан астам уақыт бойы Ақтоты өз ісін басқарып келеді, субсидиялар мен өткізу нарығындағы проблемаларды шешеді. Оның құрдасы Түркістан облысынан Ирина Демидова 18 жасында омарташы мамандығын алуға шешім қабылдады. Бұл бірден нәтиже бермеді, бірақ бірнеше жылдан кейін қыз Польша мен Израильде оқыды және қазір өз омартасында аналық араларды аспаптық ұрықтандырумен айналысады. 15 жылдан астам уақыт бұрын Шығыс Қазақстаннан келген әйел Людмила Земляная күйеуімен бірге жерасты жылыжайларын салып, сол жерде жеміс бақтарын салған. Енді желтоқсан айында жылыжайларда жарты килограмдық лимон, банан, ананас, мандарин пісуде. Әйел жемістер мен өсімдіктерді сатумен қатар, экскурсиялар ұйымдастырады. Мектеп оқушылары үшін мұндай жорықтар биология сабақтарын алмастырады - мұнда 500 түрлі өсімдік түрлерін, соның ішінде экзотикалық түрлерін көруге болады.
