Шошқалар әлемдегі ең ақылды 10 жануардың қатарына кіреді және өте жақсы үйретіледі. Олар ақылды, қызығушылық танытады және агрессияны сирек көрсетеді. Танымал пікірге қарамастан, шошқалар таза жануарлар. Егер жеткілікті орын берілсе, олар ұйықтайтын немесе тамақтанатын жерді ластамауға тырысады.
Құрметті оқырмандар, baibolsyn.kz редакциясы сіздердің қалауларыңызға назар аударады. Шошқа тұқымдарының анықтамалығының шолуларына сүйене отырып, біз аграрлық қауымдастықты қызықтыратын біздің сайттағы шошқаның 5-Үздік тұқымын анықтадық.
Кантор шошқа тұқымы — бекон бағытындағы буданды тұқым. Ет өнімдерін өндіру және будандастыру арқылы басқа тұқымдардың өнімділігін арттыру мақсатында өсіріледі. Тұқымның негізгі сипаттамалары: қабанның орташа салмағы — 260 кг; ет шығымы — 75-80%; шпик — шамамен 14 мм. Торайлар 5 айда 100 кг салмаққа жетеді. Жоғары сапалы еттің жоғары өнімділігі: ұшада 55% майсыз ет және тек 25% шошқа майы бар. Ауруларға төзімділігінің арқасында тұқым өнеркәсіптік өсіруге жарамды. Шошқалар әртүрлі ұстау және климаттық жағдайларға жақсы бейімделеді, бұл оларды әртүрлі аймақтарда өсіруге тиімді етеді. Олардың азығына ақуыз өнімдері (ет қалдықтары, майбұршақ ұны), дәнді дақылдар (жүгері, арпа) және көкөністер (қырыққабат, сәбіз) кіруі керек. Жануарлардың денсаулығын сақтау үшін минералды қоспалар да қосылуы керек.
Бұл желіні тауарлы шаруашылықтарда асыл тұқымды жас мал алу үшін өсіру үшін емес, тек аталық ретінде пайдаланудың мәні бар. Макстердің қабандарын пайдалану өсу энергиясы жоғары, тәуліктік салмақ қосуы жоғары, сою салмағына тез жететін, жоғары сою өнімділігімен және Макстер тұқымынан қалған ет сапасымен будандастырылған торайларды алуға мүмкіндік береді. Олардың салмағы үлкен, қабандар - 230-260 кг, аналықтары - 180-ден 240 кг-ға дейін. Аналықтар өсімталдығының төмендігімен және сүттілігінің төмендігімен ерекшеленеді. Орташа алғанда бір шошқадан 8 торай туады. Сойыс өнімділігі малдың жасына және семіздігіне байланысты: салмағы 100 кг жас малды сою үшін – шамамен 70-73%; салмағы 150 кг – 74-78%; салмағы 180 кг және одан жоғары – 80%. Макстер етінің дәмдік қасиеттері жоғары. Қарапайым азықта (жарма, ас үй қалдықтары, бақша қалдықтары) Макстер шошқалары өнімділік қабілеттерін толық көрсете алмайды. Олар үшін төмен (+10°С төмен) және жоғары (+30°C жоғары) ауа температурасы да жағымсыз. Далада шошқалар күн сәулесінің тікелей түсуінен қорғайтын шатырларды қажет етеді. Макстер желісі өндірістік шошқа фермасында өзін жақсы сезінеді. Кішкентай жеке шошқа қора үшін Макстердің басқа тұқымдармен араласуы қолайлы.
Тұқым жоғары ет және бордақылау өнімділігімен ерекшеленеді. Орташа тәуліктік салмақ қосуы 900-1000 г. Шошқалардың тірі салмағы орта есеппен 240 кг, қабандар - 300 кг. Сою өнімділігі 80-82% диапазонында өзгереді, ал нақты ет бөлігі 58-60% құрайды. Тұқым өкілдері 100 кг сою массасына 150-160 күнде жетеді. Торайлардың саны 10-нан 12-ге дейін.
Азықтандыру және ұстау жағдайларына қарапайым, ірі кешендердің қарқынды өнеркәсіптік технологияларына жақсы бейімделген. Жоғары сапалы өнім алу үшін рационда әр түрлі ақуызды жемді қолдану керек, тамыр мен түйнек дақылдары, бұршақ дақылдары, дәрумендер мен минералды қоспалар оң әсер етеді. Таза тұқымды өсіру және өндірістік будандарды өсіру үшін кеңінен қолданылады. Ұстаудың ерекше маңызды ережесі - шошқа қорасының тазалығын қолдау, ол кең болуы керек. Шошқалардың үнемі серуендеу қажеттілігіне назар аудару керек, оның барысында олар артық май қабатынан құтылады.
Ол ет өнімдерінің жоғары сапасымен, ауруларға төзімділігімен ерекшеленеді. Пиреней шошқалары дәстүрлі етті өндіру үшін өсіріледі — «иберико» деп аталатын «хамон» шикілей ысталған сан еті. Ұрғашылардың салмағы 120-дан 150 кг-ға дейін, ал аталықтар шамамен 160-тан 200 кг-ға дейін. «Испан» етінің сипаттамаларының бірі - оның мәрмәр құрылымы. Союдың шығу деңгейі сыртқы жағдайларға байланысты 81%-дан 83%-ға дейін өзгереді және орташа күнделікті салмақ қосуы 180-ден 800 грамға дейін. Жас мал бөлек жерге ауыстырылғаннан кейін, оның негізгі азығы күнжара пен қатты аралас жем болып табылады. Шамамен 12-14 айда тірі салмақтың көрсеткіші 80-ден 110 кг-ға дейін өзгереді. Дәл осы уақытта шошқаларды шырынды шөптерге, кәдімгі және тасты еменнің жаңғағына ауыстыру керек — олардың құрамында көмірсулар мен олеин қышқылы көп. Шошқаларды тек жоғары сапалы және кең жерлерге шығару керек. Бұл шошқалар кеңістікті жақсы көреді, ал сарапшылар 1 га аумақты таңдауға кеңес береді. Қыста жануарлар жабық жағдайда ұсталады, температура, ылғалдылық пен дымқылдылыққа ерекше назар аударылады.
Бейімделгіш, жоғары сапалы өнімдерімен ерекшеленеді, жайылымға жарамды. Ірі өнеркәсіптік шаруашылықтарда қолданылмайды. Шошқалардың орташа тірі салмағы - 227 кг, қабандар - 272 кг. Еті дәмді. Өсімтал, торайлау кезінде орта есеппен 8-11 бас. Аналық қасиеттері жақсы. Жылы мезгілде жайылымда ұстауға болады. Шошқалар ірі және шырынды жемнің көп мөлшерін қорыта алады. Тұқым өкілдерін тамақтандыруда дәстүрлі түрде сидр өндірісінен алынған жеміс-жидек өнімдерінің қалдықтары, сондай-ақ сүт өнеркәсібінің жанама өнімдері пайдаланылды.
Өткен жылы қазақстандық шошқа етінің экспорты күрт төмендеді. Шетелге барлығы 40 тонна ет және 18 тонна тірі мал шығарылды. Саланың ҚР-дағы экспорттық әлеуеті орасан зор — тек Қытай ғана жылына 55 млн тоннаға дейін шошқа етін сатып алуға дайын.
«Келешегі зор — бұл Қытай. Біз Қытайдың жылына шамамен 55 миллион тонна шошқа етін тұтынатынын білеміз. 10 млн тоннаға жуық экспорттайды. Сарапшылардың пікірінше, қысқа мерзімде сала Қытайға шошқа етін экспорттау үшін 300 мың тоннаға дейін өсуі мүмкін. Бұл біздің елімізге 1 млрд долларға жуық экспорттық түсім тартады, бұл алюминий мен күмісті сатудан түскен түсіммен салыстыруға болады,» — деді «Қазақстанның шошқа өсіруші шаруашылықтары одағы» басқарма төрағасы Анатолий Злой.
Бұл жануарлардың негізгі өсірушілеріі елдің солтүстік және солтүстік-шығыс өңірлері болып қала береді, ал көшбасшылардың үштігінде — 267 мыңға жуық мал басы бар Солтүстік Қазақстан облысы, Қостанай облысы — 136,9 мың және Павлодар облысы — 110,7 мың бас.
«Қазақстанның шошқа өсіру шаруашылықтары одағы» 5 жыл бұрын 50-ге жуық шаруа қожалығы мал өсірумен айналысса, биыл 30-ға жуық шаруа қожалығы айналысқанын хабарлайды.
Қазіргі уақытта Солтүстік Қазақстан облысының Тайынша ауданында орналасқан «ЕМС Агро» Қазақстанның ірі шошқа кешендерінің бірі өндірісті кеңейтуде: шошқалардың саны 50 мың басқа артады, нәтижесінде 200 мың басты құрайды.
«ЖК Ленинское» ЖШС, «Қараой» ТК, «Рубиком» мал шаруашылығы кешендері Үлкен ақ, Йоркшир, Ландрас, Дюрок ет тұқымдарының шошқаларын өсірумен айналысады.
2023 жылы Үлкен ақ тұқымды шошқаларды өсірумен айналысатын «ПКФ Медео» селекциялық-асыл тұқымды орталығында шошқалардың жалпы саны 17-18 мың басты құрайды.
Сондай-ақ, Шығыс Қазақстан облысында шошқа етін ірі өндірушілер қатарына кіретін «Родничек» шаруашылығында шошқалардың Үлкен ақ және Алтай тұқымы өсіріледі, ал мал басы 10 мыңнан астам малды құрайды.
© Анжелика Родимченко, baibolsyn.kz, 2024 ж.
