Аруана түйе тұқымы (Arvana camel)

Тарихы

1930 жылдан бастап "Сакар-Чага", "Джебель" түйе зауыттары және Түрікменстанның Казанджик асыл тұқымды мал өсіретін орны арвана тұқымының нарларын өсіру бойынша мақсатты асылдандыру жұмыстарын жүргізді.

Қазіргі уақытта арвана қазақ айыр түйелерінің сүт және ет өнімділігін жақсарту үшін кеңінен қолданылады, арвананың қазақ түрі құрылды. Нарларды жақсартушылар ретінде олар Орта Азия республикаларында және Таяу Шығыс елдерінде үлкен сұранысқа ие.

Тұқым стандарты

Аруана түйелері қызыл, ашық және қара қоңыр түстері бар қоңыр түсті, сирек ақ, буырыл және сұр түсті. Жүн жамылғысы бұйра болады. Салпыншағы мен жалы тек мойынның жоғарғы және төменгі үштен бір бөлігінде дамыған. Жауырындарының аймағында "эполеттер" орналасқан - ұзын (8-12 см), сәл бұйра қара шаштар.

Шаруашылық сипаттамасы

Аруана түйелері ерте жетілетін жануарлар: жыныстық жетілуі екі жасқа қарай, аналықтарын салмағы 350-400 кг-ға дейін үш жастан бастап қашырады. Аталықтары қашыруға 4-5 жастан бастап пайдаланылады. Нарлардың көбеюі, арвана жылдың маусымымен шектеледі - қаңтардан бастап сәуіргі дейін. Орташа ұрықтану мерзімі 385 күнді құрайды, түйе бір жылдан кейін төл береді. Туған кезде кіші түйенің массасы 38-40 кг құрайды. Түйедегі массаның қарқынды өсуі өмірдің бірінші жылында сақталады; орташа тәуліктік өсу 950-1030 г құрайды. Төлді енесінен айыру бір жасында жүзеге асырылады.

Жайылымдарда аруана нарлары жақсы серуендейді және сою кезінде жақсы және дәмді ет береді, орташа майлы жануарларда сою өнімділігі. 2-3 жаста 54,2% құрайды.

Орташа жүн қырқымы аталықтарда 3,23 кг, аналықтарда 2,10 кг құрайды. Ересек аруананың мауыты жүні 91,2% жүн қырқымын, талшық шығымы 78,6% құрайды. Жүннің жіңішкелігі 12-27 мкм, талшықтардың ұзындығы 4-12 см. Нарлардың жүні құнды технологиялық қасиеттерімен ерекшеленеді: төмен жылу өткізгіштік, жұмсақтық, беріктік. Одан әртүрлі техникалық және жылы маталар жасалады. Жергілікті тұрғындар түйе жүнін табиғи иірілген жіп пен трикотаж жасау үшін пайдаланады.

Шаруашылықтарда өсірудің практикалық тәжірибесі

Аруана түйелерінің жаңа түрін өсіру негізінен Түркістан облысы Отырар ауданынан "Үсенов Н" шаруа қожалығының табыны негізінде жүргізілді. Құрылған түрі жоғары сүт өнімділігімен ерекшеленеді: сүт шығарудың алғашқы 12 айында ұрғашылары орта есеппен 2 тонна сүт береді, ал ең жақсыларынан 2,6 тоннадан астам сүт алады. Сүттің майлылығы 3,8%-дан 4,1%-ға дейін.

Ұқсас тұқымдар

Айыр өркешті түйе тұқымы (Қос өркешті түйе) (Bactrian camel)

Аруана түйе тұқымы (Aruana camel breed)