Еттi меринос қойы (Etti merino)

Тарихы

Өнімділіктің ет бағытындағы биязы жүнді қойларының жаңа тұқымы Етті меринос 2011 жылы сынақтан өткізілді, бұл Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы ең аз жауын-шашын мөлшері түсетін және сирек шабындық шөптері бар шөлді және шөлейтті аймағында жыл бойы шалғынды-жайылымдық күтіп-бағу жағдайында жасап шығарылған әлемдік тәжірибедегі алғашқы биязы жүнді етті тұқым.

Өнімділіктің ет бағытындағы биязы жүнді қойларының жаңа тұқымын құру бойынша жұмыс 1981 жылы басталды. Бірінші кезеңде – 1981-1990 жылдары Алматы және Талдықорған облыстарының шаруашылықтарында жуылған жүн қырқымы 3,0 кг және бір саулыққа шаққандағы ет өндірісі 45-48 кг құрайтын жоғары өнімді отарлар мен қой іздерін құру көзделді.

Екінші кезеңде – 1991-2000 жылдары үлкендігімен және жүн қырқымының өте жақсы көрсеткіштерімен сипатталатын қазақтың биязы жүнді тұқымының тұқымішілік қой түрін жасап шығару көзделді. Нәтижесінде «Сарыбұлақ» тұқымішілік қой типі құрылды.

Үшінші кезеңде – 2001-2010 жж., селекция ет өнімділігін арттыруға және біртекті жүннің сапасын жақсартуға, дейчемеринофлейшшаф өндіруші қошқарлардың қанын құюға, «өз ішінде» қажетті типті будандарды өсіруге бағытталған.

Тұқым стандарты

Сыртқы түрі бойынша өсірілетін қойлар етті қой түріне сәйкес келуі керек:

• Дене бітімі мықты, экстерьері қалыпты, шоқтығы кең, кеудесі терең және кең.
  
• Жотасы кең, арқасының жоғарғы жағы түзу.
  
• бөктеріншегі ұзын және кең болуы керек.
  
• Қабырғалардың дөңгелектенуі және жамбасының шығыңқылығы жақсы көрінуі керек.
  
• Аяқтарының ұзындығы орташа, мықты, дұрыс қойылған, тұяқ сүйегі тығыз.
  
• Алдыңғы аяқтарын білезік сүйек буындарына дейін, ал артқы аяқтарын толарсақ буынға дейін биязы жүн жапқан.
  
• Сандары жақсы келіскен.
  

Бүкіл денесінде жүні тұйық жабағы түзеді, штапельді құрылымды. Сыртқы штапелі тақтай тәрізді немесе ұсақ квадратты. Жүні ақ, қалың, берік, серпімділігі жақсы және созылғыш, жүні бойынша штапелі теңестірілген. Жүнінің иректілігі жартылай дөңгелек пішінді, айқын көрінеді, қошқарларда жүнінің штапельдігі 1 см ұзындығында 4-5 иректен келеді, аналықтарда біршама көп. Майы негізінен ақ түсті және жеткілікті мөлшерде болуы керек, бұл жүннің жоғары технологиялық қасиеттерін сақтауға мүмкіндік береді.

Шаруашылық сипаттамасы

Қошқарлардың тірідей салмағы 110–120 кг (ең көбі 140 кг), аналықтарынікі 65-70 кг (жайылым жағдайында ең көбі 103 кг).

Жүннің негізгі жіңішкелігі 64-60 дейінгі сапада. Саулықтардың жуылған жүнінің қырқымы 3,5-тен 4,0 кг-ға дейін.

Саулықтардың өсімталдығы 130-140%-дан 160-170%-ға дейін. 4,0-4,5 айлық жаста саулықтан айырылатын жас қошқарлардың тірідей салмағы 35-38 кг, тұсақтардың салмағы – 30-35 кг, сүттену кезеңіндегі және көктемгі жайылымдардағы орташа тәуліктік өсімі 280-300 г, бордақылау кезінде – 300-320 г. 4,0-4,5 айлық жаста ұшаның шығымы 48%-50%, ересек қойларда – 53-55%.

Ұшадағы еттің жұмсағының шығымы 83-тен 85%-ға дейін

Еттi меринос қой тұқымының артықшылықтары

• жоғары өсімталдық қасиеттері;
  
• ерте жетілуі;
  
• жемінің жоғары төлемі;
  
• асырау жағдайларын талғамайды;
  
• әртүрлі табиғи-климаттық жағдайларға тамаша бейімделу қасиеттерін көрсетті;
  
• жоғары қоректену және бордақылау қасиеттерімен сипатталады;
  
• етінің жақсы дәмдік қасиеттері бар;
  
• ұшасы мен жұмсақ етінің шығымының пайызы жоғары;
  
• тұқымның оңтайлы генеалогиялық құрылымы құрылды.
  

Күтімі

Қысқы мезгілде қалың қардың салдарынан жайылымдарды ұйымдастыру мүмкін болмағандықтан, қойлар жыл бойы үстеме жемдеу арқылы негізінен шалғайдағы жайылымдық жүйеде болды. Ұсынылатын нормаларға сәйкес қойларды азықтандыру деңгейі отардың селекцияландырылуына байланысты қойлардың қалыпты өсуін және өсімталдылығының артуын қамтамасыз етеді.

Шаруашылықтарда өсірудің практикалық тәжірибесі

Алматы облысындағы «Племзавод Алматы» АШӨК, «Ракымбаев С» ШҚ, «Трек» ЖШС, «Айдын» ШҚ, «Сарыев» ШҚ, «Ербол» ШҚ, «Калижан» ШҚ, «Хильниченко» ШҚ, «Шаңырақ» ЖШС, «Николай и К» ШҚ.

Ұқсас тұқымдар

Қазақтың оңтүстік мериносы