Қоян
Жануардың түріЕргежейлі Рекс
Тұқымның атауыБағалы терілі
Бағыты
Мақпал тоны бар қояндар қылқанды қылдарының ұзындығына, олардың тығыздығына және тігінен орналасуына әсер еткен, сондай-ақ жүнінің бұйралығын тудырған, оның орнына r рецессивті гені айқындалған қалыпты тері беретін R (rex) генінің тұқым қуалауы салдарынан пайда болған. Алғаш рет ерекше көжектерді француз священнигі Амадей Жиллет байқаған болатын, ол қояндарға әуесқой болған екен. Бұл оқиға 1919 жылы Францияның оңтүстігінде кішкене деревняда болған, священник сарғылт түсі мен терісінің сапасы үшін «касторлар» - құндыздар деп атап, бірден әдемі көжектерді өсіре бастады. Мұқият будандастыру және ең жақсы дарақтарын іріктеу нәтижесін беріп, бес жылдан соң, 1924 жылы тұқым Париждегі көрмеде көрсетіліп, бастаушыларға таң қалдыратын әсер етті. Стандартты Рекстер үлкен дарақтарының салмағы 4 кг дейін болатын, дене құрылысы коммерциялық, ірі қояндар болып табылады. Көп уақыт өтпей, бастаушылар жаңа тартымды бояулары бар көптеген түрлерін шығарды, содан кейін кіші нұсқасын құруға кірісті. Көлемдерін кішірейту үшін Нидерландтың ергежейлі қояндары генотипін пайдаланып, тексерілген әдісті қолданды. Голландиядан келген бастаушылар оларды Рекстермен будандастырып, кастор бояулы мақпал тоны бар кішкентай қояндарды алды. Олар алғаш рет 1966 жылы Голландиядағы көрмеде Ергежейлі Рекстер атымен көрсетілген болатын, олар дене құрылысымен барқыт тәрізді терісі бар Нидерландтық Ергежейлі қояндарға көп ұқсады. Ұлыбритания мен АҚШ бастаушылары оған стандартты Рекс белгілерін беріп, cонымен бірге кішкентай көлемін сақтап, Ергежейлі Рекстер тұқымын жақсартуға кірісті. Көп кешікпей Ергежейлі Рекс тұқымы Америкаға келген соң, бастаушы Мона Беррихилл аукционда екі құпия дарағын ұтып алды. Ол селекция жасауға кірісіп, Ергежейлі Рекстің еркегін сілеусін түсті стандартты Рекстің ұрғашысымен шағылыстырды, содан соң осы ұялас төлдің үш ұрғашысы Мини Рекстердің – осы тұқымның американдық түрінің болашақ қауымдасуының негізіг болды.
Ергежейлі Рекстер – сүйірленген тығыз денелі үлкен емес шағын қояндар. Иықтары, арқасы және сауыры жақсы дамыған, біркелкі кең, көрме үстелінде дұрыс орналастырылған жануардың көкірегінің жоғарғы сызығы мінсіз жарты шеңберді сипаттайды. Басы ірі, жақтары толық, қысқа мойнына төмен отырғызылған. Ергежейлі Рекстердің құлақтары тығыз, қалың жүн жапқан, тігінен орналасқан және сақ тұрады; ұзындығы 9 см-ге дейін. Ұрғашыларында кейде «екінші иек» деп аталатын, айқын кеуде асты – мойнындағы тері қатпары дамиды және ол стандартпен рұқсат етілген. Ергежейлі Рекс қояндарының үлкен дарақтарының салмағы 1,4 кг-нан 2 кг-ға дейін болады. Тұқымның жалпы түрі – велюр тоны бар сымбатты, мықты қоян. Жалпы алғанда, бұл сәндік тұқым кем дегенде он тоғыз түрлі таңғажайып түс түрленуінде ұсынылған, Ергежейлі Рекс қояндарының ең қызықты түрленуін қарастырамыз.
Құндыз (кастор) түсті – қара түске боялған, негізгі бай сарғылт түсті. Қылының ортасы қызыл қанық өңмен боялған және төменгі жағында қара-көгілдір тақтатас түсімен боялған. Құлақтары қара түспен жиектелген. Құрсағы, құйрығының төменгі беті, көздерінің айналасындағы жіңішке шеңберлер, танаулары мен жағының сызығы – ақшыл ақ сары түсті. Көздері – қой көзді.
Қара – терісінің өзіне дейін жететін, күңгірт, көкшіл қара, жылтыр түс. Төменгі қабаты – көк тақтатас түсті. Көздері қара қой көзді. Кемшіліктері: түсінің бозарыңқылығы, тот басқан реңк, ақ қылдары, кез келген дақтар.
Шоколадты – жүнінің талшықтарын төменге қарай терең, терісінің айналасындағы көкшіл сұр түсіне дейін бояйтын жылы күліңгір қара-қоңыр қара шоколад. Көздері қара-қой көзді, қызыл күрең түс болуы мүмкін. Күңгірттенген өңдерге, қызылдау реңкке, ақ теңбілдерге, біркелкі емес бояуға жол берілмейді.
Көгілдір – ашық көкшіл сұр-көгілдір түс, терең және қаныққан, терісіне жақынырақ қара-сұр, маренго. Көздері сұр-көгілдір.
Кәмшаттар – бірнеше нұсқада болады – дененің көп бөлігін бояйтын, қара, көгілдір, шоколадты және ақшыл көк. Құрсағы, танауы, көздерінің айналасындағы шеңберлер, жақ сызығы, құйрығының төменгі жағы, құлақтары мен аяқтарының ішкі жағы – ақ сары түстен өртең түспен шырақтандырылған, ақ сары-қызғылт сары өңге дейін. Көздері негізгі түспен көзделген реңктегідей.
Сілеуcіндер – ақшыл көк өңі бар, жұмсақ өртең түсті. Ақ түсті түктерін қыл түсінің аралық жолағының бұғы тәрізді ашық түсі айқын өзгертеді. Құрсағы, көзінің айналасындағы шеңберлер, танаулары, жақ сызығы, құлақтарының ішкі беті, құйрығының төменгі жағы – ақ түстен ақ сары реңкке дейін. Құрсағындағы түктері – көгершін түсті, көкшіл сұр. Құлақтары ақшыл көк түспен жиектелген. Көздер сұр-көгілдір.
Ергежейлі Рекс қояндарының қылшығы қысқа, ұзындығы 1,3 см жуық, тегіс, тығыз және сипағанда нәзік. Терісінің талшықтары терінің бетіне перпендикуляр орналасқан, ал түктері қылқанды қылшықтарымен бірдей көлемде, бұл терісіне мақпалдай әсер береді. Сонымен қатар, геннің тұқым қуалауы терісінің біршама бұйралануына әкеледі. Бұл айтарлықтай ұзын жерлерде, мысалы, құлақтың артындағы желкесінде жақсы көрінеді. Дәл осы тұқым қуалау мұртының қысқаруына, олардың бұйралануына немесе мүлдем болмауына әкелді. Басқа қысқа жүнді тұқымдар сияқты, Ергежейлі Рекстер өзінің жүніне өте аз күтімді – жұмсақ щетканың немесе матаның көмегімен өлі қылшықтарын алып тастауды қажет етеді. Ергежейлі Рекстер өте зерек, дәретхананы пайдалануға, лақап атқа жауап беруге немесе қарапайым бұйрықтарды орындауға оңай үйренеді. Сезімтал жануарлар иесінің көңіл-күйін жақсы түсінеді, дауыс ырғақтарын ажыратады, керемет есте сақтау қабілетіне ие.
Британия Петит (Britannia Petite).
