Ордабасы қой тұқымы (Ordabasy breed)

Тарихы

Ордабасы тұқымы Қазақстанда үш тұқымды: қазақтың құйрықты қалың жүнді қойын Еділбай және Гиссар тұқымдарымен күрделі ұдайы өсіріп будандастыру нәтижесінде пайда болды. Будандастыру жұмысы 1992 жылдан 2013 жылға дейін Ордабасы ауданының "Сералы" шаруашылығында жүргізілді. Ордабасы қойларын шығарудың бірінші кезеңі (1992-1996 жж.) қазақтың құйрықты қалың жүнді тұқымының аналықтарын Еділбай қошқарларымен будандастыру болды. Екінші кезең (1994-2000 жж.) бірінші буын жануарларын Гиссар тұқымының қошқарларымен будандастыру болды. Үшінші кезең (1996-2003 жж.) — шаруашылық-пайдалы белгілерін бекіту мақсатында қалаулы түрдегі будандарды "өзінде" өсіру. Төртінші кезең (2005-2013 жж.) — Ордабасы қойларының жаңа тұқымын құру және сынау. 2020 жылы Ордабасы қойларының саны 75 мыңнан астам басты құрады.

Тұқым стандарты

Дене құрылысы дөңгелек пішінді, ірі, түзілісі мықты, негізі жақсы дамыған, кеуде қуысы терең және кең. Аяқтары күшті және ұзын. Барлық дарақтары мұқыл. Көлемі кіші жақсы анықталған, жинақы құйрығы бар.

Шаруашылық сипаттамасы

Ересек қошқарларының орташа тірі салмағы - 110 кг, саулық қойларынікі — 74 кг, қозылар туылған кезде - 5,5 кг, 4 айлық жастағы тоқтылар - 36,9 кг, қошқарлар - 40,5 кг. Жыл бойы жайылымда болғанда сапалы органикалық қой етін өндіреді. Ішкі және сыртқы нарықтарда жақсы сатылатын, бәсекеге қабілетті "сүтті" қой етін береді, бұл осы тұқымның өндірісті қарқындату үшін тиімділігі туралы куәландырады. Қозылардың орташа тәуліктік ұлғайтылған салмағы - 270-300 г, 4 айлық жасында сою шығысы - 50-52%. Тұтас жұмсақ еттің жоғары шығысымен - 80% және сүйектерінің төмен шығысымен - 17,7% сипатталады. Жылына орташа жүн қырқу — 1,5-2,0 кг, Ордабасы қойларын жылына бір рет қырқатынын атап өткен маңызды. Өсімділігі 100-115%. Артықшылықтары: ет өнімділігінің жоғары көрсеткіштері, бейімделгіш, Ордабасы тұқымының тірі массасы мен ерте жетілу көрсеткіштері қазақтың құйрықты қойынан 10-15%-ға артық болады, Ордабасы қойларының қозы еті ішкі және сыртқы нарықтарда барынша бәсекеге қабілетті болып табылады.

Шаруашылықтарда өсірудің практикалық тәжірибесі

Таралу аймағы - Оңтүстік Қазақстан шаруашылықтары.

Тұқымды өсіру бойынша жетекші асыл тұқым шаруашылықтары
Оңтүстік Қазақстан облысының «Сералы» ШҚ, «Бек» ЖШС, «Сабыр» ШҚ, «Ортай» ШҚ, «Алтыбас» ЖШС, «Медеу» ШҚ.

Ұқсас тұқымдар

Куйбышев қойлары тұқымы (Kuibyshev breed), Татарстан қойлары тұқымы (Tatarstan breed)