Күміс мөңке
Тұқымның атауыБалық
Жануардың түрі
Тұқылар тұқымдасына жатады. Бозша мөңке Еуропалық Ресейдің батыс бөлігіне алтын балық түрінде келген шығар, ол бастапқыда дворяндық усадьбалар мен саябақтардың тоғандарына енгізілген болатын, содан кейін шаруашылық тоғандарына таралды, содан кейін ғана оның жабайыланған түрі кейбір жерлерде асханалық балық ретінде өсіріле бастады. Өткен ғасырдың 30-жылдарынан бастап КСРО-ның әртүрлі өңірлерінде Қиыр Шығыстық балық түрлерін бейімдеу бойынша қарқынды жұмыстар басталды. Әсіресе соғыстан кейінгі кезеңде тасымалдау үлкен ауқымға ие болды. 2003 жылға дейін – Carassiusauratus gibelio, одан бұрынырақ Carassiusauratus деп аталды.
Тіршілігінің бірінші жылының аяғына қарай бозша мөңкелер 10 см ұзындыққа және 25-30 г массаға жетеді. Үлкен балықтар тіршілігінің 5-6-шы жылында 30-40 см ұзындыққа және 1 кг артық массаға жетеді. Сыртқы түрі бойынша күміс сияқты мөңке кәдімгі мөңкеге өте ұқсас, денесінің сәл ұзынша пішінімен, сондай-ақ бірінші желбезек доғасында желбезек тесіктерінің көп санымен және ішек жолдарының үлкен ұзындығымен ерекшеленеді. Қабыршағы ірі, тығыз жанасқан, бүйір сызығында 27-33 қабыршақ саналады. Арқа жүзбеқанаты ұзын. Кәдімгі мөңкеге қарағанда бозша мөңкенің құйрық жүзбеқанатындағы ойығы үлкенірек. Кәдімгі мөңкенікі сияқты, жұтқыншақ тістері бір қатарлы.
Бозша мөңке 3-4 жасында жыныстық жетілген болады, ал қолайлы мекендеу жағдайларында денесінің ұзындығы кемінде 18 см-ге жеткенде тіпті ертерек жетіледі. Күміс сияқты мөңкенің уылдырық шашуы кәдімгі мөңкенікі сияқты болады, бірақ уақыты бойынша біршама созылған және мамырдың аяғынан тамызға дейін созылады. Уылдырықты порциялы шашады, 16-18ºС-тан төмен су температурасында басталады. Жасына, ұзындығына және дарақтарының дене массасына байланысты ұрғашыларының абсолютті өсімталдығы 90-650 мың жұмыртқаны құрайды. Барлық жерде кәсіпшілік және әуесқой балық аулауда кездеседі. Кәдімгі мөңкемен қатар, ол спорттық балық аулаудың танымал нысаны болып табылады.
Адамның шаруашылық қызметінің нәтижесінде күміс сияқты мөңке Польша, Германия, Италия және Португалия, Венгрия, Румыния, Ұлыбритания және Беларусь, Қазақстан мен Моңғолия, Қытай, Корея су қоймаларында мекендейді. Қазақстанда алтын мөңке Балқаш көлінде (өнеркәсіптік көлемде өсіріледі), Қапшағай су қоймасында (өнеркәсіптік көлемде өсіріледі) (Іле өзенінің бассейні), Алакөл көлдерінде, Зайсан көлінде, Бұқтырма, Өскемен, Шүлбі су қоймаларында, Ертіс өзенінде (Ертіс өзенінің бассейні) мекендейді.
