Қоян
Жануардың түріТрианта
Тұқымның атауыБағалы терілі
Бағыты
Әлемдік қоян өсірушілер қауымдастығы үшін бұл едәуір жаңа тұқым Голландияда Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін белгілі болды. Оның пайда болу, сақталып қалу және даму тарихы шиеленіске толы, сондықтан бұл егжей-тегжейлі баяндауға лайықты оқиға. Әңгімені Голландия корольдік әулеті «Оранскийлер үйі» деген атпен белгілі болып, оның түсі қызғылт сары болғанынан бастаған жөн. Өткен ғасырдың ағынды 30-шы жылдарында Г. Андрэ есімді мектеп мұғалімі бүкіл аула бақшасына қызғылт сары гүлдер отырғызып, керемет әдемі апельсин қояндарының тұқымын жасап шығарды, осылайша ол корольдік әулетке өзінің адалдығын көрсетуге тырысты. Бұл үшін ол қара Тандарды, Гавананы және тасбақа түсті Папильондарды қолданғаны белгілі. Қоян өсіруші сол кезде Дентре деп аталатын провинцияда тұрған, жаңа тұқымды аймақтың бұрынғы атауына ұқсас етіп Трианта деп атады және оны 1940 жылы 1 мамырда голландиялық қоян өсірушілер қауымдастығы мойындады. Тоғыз күннен кейін Гитлер әскерлері Нидерландыға басып кірді. Нацистер мұғалімнің өз патшайымына деген адалдығын ұнатпады және бірінші кезекте оны қызғылт сары гүлдерді жоюға мәжбүр етті. Оның апельсин қояндарын қалай сақтай алғаны туралы тарихта айтылмайды, қоян өсірушінің өзі соғыстан аман өтіп, 1953 жылы қайтыс болды. Асыл тұқымды қояндардың көпшілігі бомбалау кезінде жойылып кеткені белгілі, олардың көпшілігі аштық кезеңде азық ретінде пайдаланылған, ал тірі қалғандары неміс Саксондық алтын тұқымымен араласып кетті. Соғыстан кейін голландиялық қоян өсірушілер үшін құнды болған қызғылт сары қояндар Шығыс Германиядан табылды. Оларды Батыс Еуропаға заңды түрде жеткізуге еш мүмкіндік болмады. Сол уақытта Шығыс Германияның әуесқойлары голландиялық ақбас көгершіндерді алғысы келді. Дәл сол кезде Шығыс Германия мен Голландия арасында қайтыс болған сарбаздардың денесін өзара айырбастау туралы келісім жасалды. Өжет қоян өсірушілер бұл жағдайды пайдаланып, сол көліктерге бірнеше құс пен бірнеше ондаған ұрықтандырылған жұмыртқаны салып жіберіп, ал қайтар жолда үш баға жетпес қоянды кері жіберу арқылы қауіпті айырбас жасады. 1976 жылы Трианта отанында қайта жандандырылған тұқым әуесқойларының мамандандырылған клубы пайда болды, содан кейін ол бүкіл әлемге таралып, көптеген жаңа жанкүйерлерін тапты.
Ересек қояндардың салмағы 1,8-2,7 кг аралығында. Дене бітімі шағын, мығым, мойны қысқа, басы дөңгелек, бетері томпақ. Бүйірінен қараған кезде денесінің жоғарғы сызығы иықтан жамбасқа қарай тегіс, жартылай доға түрінде көтеріледі, содан кейін біртіндеп құйрыққа қарай түседі. Ерекше сипаттамасы ‒ ашық қызғылт сары, отқызыл түс. Түсі бүкіл денесіне және қылшықтары бойымен терең түбіт жүніне дейін біркелкі таралуы керек. Төсінің, құйрығының түбінің және көздерінің айналасындағы шеңберлердің түсі сәл ашық реңді болуы мүмкін. Көздері қою қоңыр түсті.
Қоян жүнінің түрі роллбэк, бұл талшықтардың бірте-бірте бұрынғы орнына қайтып келуін білдіреді, яғни егер қоянды жүнінің өсу бағытына қарсы сипасаңыз, талшықтары баяу «кері жылжиды». Бүр ұяда 5-6 көжек болады.
