Ағымдағы маусымда жақсы өнім қазақстандық фермерлерге күтілетін пайда әкелмеді. Егіннің нәтижелері жақсы, бірақ фермерлерден шағымдар бірден түсе бастады: қоймалар толып кетті, элеваторлар астықты қабылдамайды, ал үйінділер ашық қалуда. Тиісінше, бидай бағасы сақтау, сату және логистика мәселелеріне байланысты төмендеді.
Естеріңізге сала кетейік, 2024 жылы Қазақстанда дәнді дақылдардың өнімі бункерлік салмақта 26,5 млн тоннаға жетті. Салыстыратын болсақ, 2023 жылы қазақстандық фермерлер 17,1 млн тонна, 2022 жылы — 22,03 млн тонна, 2021 жылы — 16,3 млн тонна бастырды.
Қазақстан фермерлері қауымдастығының мәліметтері бойынша, Қазақстан аумағында 250 қойма орналасқан, оның 194-і лицензияланған. Алайда олардың көпшілігі кеңес заманында салынған және астықты кептіруге және тазартуға мүмкіндік бермейді.
Биылғы маусымда қазақстандық фермерлердің астық өткізу мәселесі қиын, ал қаржылық міндеттемелер несиелер бойынша төлемдер түрінде ауыр жүк болып тұр.
"Биыл 10 мың гектарға жуық егін егіп, 25 ц/га өнім алды. Біз бұл саннан ылғалдылық пайызын, пайлар үшін заттай төлемді алып тастаймыз, 20 центнер қалады. Егер бір тонна астық үшін 65 мың теңге ұсынылса, онда мен гектарына 130 мың теңге аламын, ал гектарына 128 мың теңге салдым. Бұл әлі де жалғасудағы кептіру шығындарын есепке алмағанда. Әрине, бұл шешім маған мүлдем ұнамайды. Сонымен қатар, астық біздің аумақта ақысы әлі төленбеген бөшкелерде сақталады", - деп бөлісті "Белгородское" ЖШС басшысы Артем Любимов.
Сондай-ақ, "Көкшетау Астық Инвест" ЖШС директоры Жасұлан Әлібаев астықты сақтау мәселелері туралы айтты: қойма үй-жайлары толды, "Кенесары Астық" ЖШС элеваторы астықты толық көлемде қабылдай алмайды, ал үйінділер қар астында қалуда.
"Арна" НҚП директоры Клара Меңдібаева шаруа қожалықтарына "өлі" кезеңде көмектесе алатын шағын токтар қажет деп санайды.
Астықтың көп бөлігі ашық аспан астындағы үйінділерде қалып жатыр, ал бұл сәйкесінше бүліну қаупін тудырады. Қазақстандық аграршылар ағымдағы міндеттемелер бойынша төлей алмайды және мемлекеттен қолдау сұрайды, ал шағын және орта шаруа қожалықтары ерекше қиын жағдайға тап болды.
"Астық нарығындағы тоқыраудың ұзаққа созылуына байланысты шағын шаруа қожалықтары банкроттыққа ұшырауы мүмкін. Бұл өндірушілер қазір астықты қайда апарады? Біз мұны барлық жиналыстарда айтып отырмыз, бірақ мемлекеттік органдар анық айтты: лизинг шарттары бойынша, Азық-түлік корпорациясының форвардтары бойынша ұзартулар болмайды. Неліктен Орта Азия біздің астықты сатып алмайды? Олар не, нан жеуді тоқтатқан ба? Жоқ. Сондықтан, ішкі нарықтағы жағдай өнімнің артық мөлшерін жасау үшін жасанды түрде итермелейді деген ой бар. Астық көп - баға құлдырауда. Шарасыздықтан фермерлер ақылға сыймайтын төмен бағамен келісуге мәжбүр: қазір нарықта бір тонна кебек 70 мың теңге, ал 3-класты бидай - 65 мың теңге", - деді "Алатау" ЖШС директоры, АӨК және тамақ өнеркәсібі салалық кеңесінің мүшесі Әбубәкір Абаев.
