Қазақстанда топыраққа тиісті күтім болмаған жағдайда дефляция, су эрозиясы, тұздану, қарашірік құрамының төмендеуі күшейе түседі. Мұның бәрі агротехнологияның бұзылуымен және егіншіліктің төмен мәдениетімен күрделене түседі. Нәтижесінде Қазақстанда жер көлемінің 75% - дан астамы деградацияға ұшырайды. Мәселені шешу үшін және оны одан әрі нашарлатпау үшін Сенат депутаттары топырақты қорғау туралы заң қабылдауды ұсынды.
"Дұрыс қалпына келтірілсе де, топырақ қабатын 1,5 см қалпына келтіру үшін 50 жыл қажет, ал толық - 40 см - 900 жылға дейін созылады. Топырақтағы қарашіріктің орташа өлшенген мөлшері 0,5-1,5%-ға дейін төмендеді, ал оңтайлы қамтамасыз ету 3,5-5% құрайды. Топырақ құнарлылығының негізгі көрсеткіші – қарашіріктің құрамын көтеру үшін кем дегенде 50 жыл қажет", - деді сенатор Закиржан Кузиев Үкіметке жолдаған депутаттық сауалында.
Депутат Қазақстан топырақ құнарлылығының айтарлықтай төмендеуіне бет бұрғанын атап өтті. БҰҰ деректері бойынша, Қазақстанның 272,5 млн гектар аумағының 179,9 млн гектары немесе бүкіл аумақтың 66% шөлейттенуге ұшыраған. Жайылымдардың деградациясынан жыл сайынғы шығын 963 миллион долларды құрайды, егістіктің эрозиясына байланысты жоғалған кіріс 779 миллион долларды құрайды, екінші рет тұздану салдарынан -
$375 млн.
Мұндай жағдайларда фермерлердің негізгі ресурсын - топырақ құнарлылығын сақтау және молықтыру, оның ішінде топырақ ресурстарының жай-күйіне байланысты іргелі ұзақ мерзімді зерттеулер бойынша шаралар басымдықта қабылдануы тиіс.
Қазақстандағы тозған жайылымдық алқаптардың ауданы олардың жалпы ауданы 185 млн гектардан 12,5 млн гектарға бағаланады.
Бұл ретте Қазақстанда топырақтануға соңғы жылдары өте аз көңіл бөлінуде. Елде топырақтың анықтамасы, оның құнарлылық жағдайы реттелмейді.
"Осыған байланысты "Топырақты қорғау туралы" заң жобасын әзірлеу, тыңайтқыштарды қолдану жөніндегі нормативтік-әдістемелік құжаттарды өзектендіру, сондай-ақ 2025-2035 жылдар кезеңіне "Қазақстан Республикасының ұлттық игілігі ретінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің топырақ құнарлылығын сақтау және қалпына келтіру" ұзақ мерзімді мемлекеттік ғылыми нысаналы бағдарламасын қабылдау қажеттігі бар.
Бұл бағдарлама топырақ ресурстарын жедел және мақсатты басқару үшін заманауи топырақ-ақпараттық жүйесін құра отырып, топырақ жамылғысына жүйелі негізде кең ауқымды мониторингтік зерттеулер жүргізуге мүмкіндік береді", - деп атап өтті Закиржан Кузиев.
