Бұл шолуда сіздер Қазақстанда бидай аз егілетінін және оны егістікке қандай дақылдар алмастыратынын оқи аласыздар. ҚР-да картоп, ет және сүт қымбаттады. Сондай-ақ, сіздерге зығыр мен күнбағыс бағасының өсуі қайтадан тіркелгенін оқу қызық болады. Қазақстанда құс етінің өндірісі 9,4%-ға артты. Ал, сіздер Түркістан облысында қаңтар құлпынайының піскенін білдіңіздер ме?
Осы және өзге туралы № 98 АгроИнсайдтың жаңа шығарылымнан көбірек оқыңыздар.
Қазақстанда бидай аз егіледі: оны егістіктерде не алмастырады. Бұл ретте кеңес қорытындысы бойынша премьер-министрдің орынбасары Серік Жұманғарин бидай көлемін азайту және майлы және басқа да жоғары маржалық дақылдарды ұлғайту бөлігінде егіс алқаптарының құрылымын қайта қарауды тапсырды. Соңғы жылдары бидайдың кірістілігі төмендеп келеді, сондықтан ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысқа ие дақылдарды іздеу керек. 2016 жылы Қазақстанда майлы дақылдар 2 млн га құрады. 6 жылдан кейін, 2022 жылы майлы дақылдардың ауданы 3 миллион гектарға жетті. 2024 жылы жалпы егіс алқабы, ресми деректерге сәйкес, 23,3 млн га құрады, оның ішінде бидайға - 13,1 млн га, ал майлы дақылдарға - 2,9 млн га бөлінді, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 135,5 мың га артық. Егер 2004 жылы қазақстандық аграрлар небәрі 457 мың гектар күнбағыс егсе, 2023 жылға қарай оның астындағы алаң 1,1 млн гектарға және 2024 жылы 1,2 млн гектарға дейін өсті. 2025 жылы алаңдар қаншалықты өседі - біз жақын арада білеміз.
Қазақстанда зығыр мен күнбағыс бағасының өсуі тағы да тіркелді. Зығыр орта есеппен тоннасына 213 мың теңгеден, күнбағыс - 165 мың теңгеден сатылады. "Қазақстан дәнді және майлы дақылдар" ғылыми-зерттеу бюросының ақпараты бойынша зығыр бір апта ішінде 1 мың теңгеге өсті. Күнбағыс соңғы 7 күнде тоннасына 4 мың теңгеге қымбаттады. Көптеген трейдерлер май тұқымын сатып алуды әлі жандандырған жоқ. Тербеліс жүріп жатыр. Солтүстік аймақтарда негізінен тек зығыр сатып алынады. Трейдерлердің хабарлауынша, барлығы қоңыр зығырмен сауда жасайды, сары зығыр өте аз. Рапс ҚҚС-пен тоннасына 208 мың теңгеге бағаланады. Оның бір аптадағы бағасы көтерілмеді. Жаңа егіннің мақсары 116 мың теңге тұрады. Соя - 186 мың теңге. Оның бағасы өзгерген жоқ. Жаңа егіннің қара және ақ қыша тоннасына 215 мың теңге тұрады.
ЖЖМ шырқау үстінде: Қазақстан бензин мен дизель отынының бағасын мемлекеттік реттеуден бас тартады. Қазақстан Энергетика министрлігі мұнай өнімдерінің бағасын мемлекеттік реттеу жойылатын, оның ішінде оларды бөлшек саудада өткізуге шекті бағалар белгіленбейтін бұйрықтың жобасын жариялады. Энергетика министрлігі Қазақстандағы бензин мен дизель отынының бағасы әлемдегі ең төмен бағалардың бірі болып қала береді деп мәлімдейді. Бұл, олардың айтуынша, әсіресе көрші елдермен айтарлықтай баға алшақтығына әкеледі. Қазақстанда АИ-2 бензинінің бағасы литріне 205 теңгені, Ресей Федерациясында - 288 теңгені, Қырғызстанда - 385 теңгені, Өзбекстанда-489 теңгені құрайды. Қазақстанда дизель отыны литріне 295 теңге, Ресей Федерациясында - 355 теңге, Қырғызстанда - 427 теңге, Өзбекстанда - 528 теңге тұрады. ҚР мен көршілес елдердегі АИ-92 бензинінің бағасындағы айырмашылық 40-тан 138%-ға дейін, дизель отынына - 20-дан 79%-ға дейін жетеді. Бұл тапшылықты, саланы жаңғыртудың мүмкін еместігін, отынды әртүрлі заңсыз схемалар арқылы шетелге әкетуді тудырады. Энергетика министрлігі Ауыл шаруашылығы өндірушілері дизель отынына ашық схемалар мен қолайлы бағалар бойынша кепілдендірілген қол жеткізе алады деп мәлімдейді.
Картоптың нақты құнын Қазақстан фермерлері атайды. Сауда желілеріндегі картоп бағасы мен фермерлік қожалықтардың сату бағасы 2-3 есе өзгереді. Бұл Картоп өсірушілер мен көкөніс өсірушілер одағының төрағасы Байжан Уалхановтың сөзінен туындайды. Байжан Уалхановтың айтуынша, егін жинау кезеңінде картоптың бағасы аймаққа байланысты 65-100 теңге/кг құрады. Күздің соңына қарай ол 120-170 теңгеге дейін көтерілді, бірақ желтоқсандағы дүрбелең кезеңінде де ол 200-240 теңге/кг деңгейінде қалды. Бұл ретте сауда желілерінде бағалар 450 теңгеге дейін көтерілді. Айта кетейік, картоптың сауда маржасы әлеуметтік маңызы бар өнім ретінде 15%-бен шектелген. Делдалдық схемалар мен сауда желілеріндегі бұзушылықтардың картоптың түпкілікті құнына әсері анық. Қазіргі уақытта Комитет Small және Magnum сияқты ірі сауда желілерімен жұмыс істей отырып, картопты сатуды реттеуге тырысуда. Нәтижесінде картоптың бағасы ел бойынша орташа есеппен бір кг үшін 450 теңгеден 322 теңгеге дейін төмендеді. 2024 жылғы егіннің картоптың орташа құнын фермерлердің өздері 90 теңге/кг-ға бағалайды. Әрине, бұл аймаққа және әр нақты фермадағы өнімділікке байланысты өзгереді. Осылайша, ӘКК-нің картопқа 130 теңгедегі бағасы "өзіндік құн +15% сауда үстемесі" формуласына сәйкес келеді.
Картоп қана емес: Қазақстанда ет пен сүт қымбаттады. Биылғы 21 қаңтарда әлеуметтік маңызы бар өнімдердің бағасы Қазақстан бойынша бір жылда (2024 жылғы 16 қаңтармен салыстырғанда) 2,5%-ға өсті. Көбінесе картоп (+1,5 рет) және пияз (+24%) қымбаттады. Сары майдың құны 10%-ға, тауық еті 7,3%-ға, нан 7,1%-ға, айран 6,4%-ға, ақ қырыққабат 5,9%-ға, сүт 5%-ға, сиыр еті 3,8%-ға өсті. Кейбір өнімдер, керісінше, арзандады. Мысалы, қарақұмық бағасы бірден 33,7%, күріш — 9,4%-ға, ұн — 6,1%-ға, сәбіз — 5,7%-ға төмендеді. Егер 2025 жылдың басынан бастап өзгерістерді қарастыратын болсақ, онда өнімдер 1,2% қымбаттағанын көруге болады. Картопты рекордтық бағалады — 21 күнде 14,3%. Қырыққабаттың бағасы 3,2%-ға, күнбағыс майы 3,2%-ға, сәбіз 2,5%-ға, айран 1,3%-ға, сиыр еті 1,2%-ға өсті.
Ақмола мал өсірушілері 2024 жылы 290 млрд теңгеге өнім шығарды. Қазақстанда өткен жылы құс етінің өндірісі шамамен 10%-ға өсті. Бұл саладағы көшбасшылардың бірі Ақмола облысы болып қала береді. Онда жыл сайын шамамен 125 мың тонна ет өндіріледі. Аймақ ұлттық көлемнің 15%-дан астамын қамтамасыз ете отырып, тауық жұмыртқаларын шығару бойынша да жетекші орын алады. Тек осы фабрикада Аршалы ауданында күніне 800 мыңға жуық жұмыртқа өндіріледі. Өнімнің бір бөлігі көрші елдерге, тіпті Ауғанстанға экспортталады. Кәсіпорында жұмыртқадан басқа құс еті, сүт, ұн өндіріледі, дәнді дақылдар егіледі, мал өсіріледі. Осылайша, олар өндірістің толық циклін қолдайды. Ақмола мал өсірушілері мұнымен тоқтап қалайын деп отырған жоқ. Өткен жылы олар 290 млрд теңгеге өнім шығарды, ал жеңілдікті несиелер бес сүт-тауар фермасының санын көбейтуге мүмкіндік берді. Сүт өндірудің жалпы көлемі 235 мың тоннаға жетті.
Күту парағының механизмі жеңілдетілген несиелерді тиімсіз етті. Бұл туралы Мәжілістің Аграрлық мәселелер жөніндегі комитетінің отырысында Ауыл шаруашылығы вице-министрі Ербол Тасжүреков мәлімдеді. "Күту парағы" бойынша өсіп келе жатқан міндеттемелер фермерлерге бюджет қаражатының жетіспеуіне немесе олардың уақтылы түспеуіне байланысты сыйақының толық мөлшерлемесін төлеуге мәжбүр етеді. Кейбір аймақтарда бұл мерзімі өткен міндеттемелердің өсуіне және фермерлерді субсидиялау бағдарламасынан шығаруға әкеледі. Бағдарламаның тетігі мемлекеттің ұзақ мерзімді перспективаға міндеттемелер қабылдауын көздейді, бұл жаңа қарыз шарттарын субсидиялау жөніндегі мүмкіндіктерді шектейді. Сонымен қатар, қысқа мерзімді несиелер үшін - және бұл негізінен көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын несиелеу - субсидиялау кезінде кешіктіру қолайсыз. Несие қаражатын арзандату тәсілдері айтарлықтай қайта қаралды. Ағымдағы жылы егіс және егін жинау жұмыстарын қаржыландыру көлемі 700 млрд теңгеге дейін жеткізілетін болады. Бұл фермерлерді дайындықтан бастап егін жинауға дейінгі барлық кезеңдерде қолдауға мүмкіндік береді.
Азық-түлік корпорациясының астық базалары 2024 жылы астықты қабылдау және жөнелту көлемін ұлғайтты. "Астық қоймалары" ЖШС "Азық-түлік корпорациясы" ҰК" АҚ еншілес кәсіпорнының астық базалары 2024 жылы астық қабылдау көлемін екі есеге арттырды. Қаңтардан желтоқсанға дейін ауыл шаруашылығы өндірушілері 4 астық қабылдау пунктінің элеваторларына 411,7 мың тонна астық тапсырды, бұл өткен жылдан 185,7 мың тоннаға артық. 2024 жылы кәсіпорынның астық қоймаларынан 346,4 мың тонна дәнді және майлы дақылдар жөнелтілді. 2023 жылмен салыстырғанда "Астық қоймалары" астық базаларында жөнелту көлемі 17,9%-ға өсті. Кәсіпорынның астық қабылдау пункттері Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарында орналасқан. 2025 жылғы 20 қаңтардағы жағдай бойынша 4 астық базасында 288,6 мың тонна астық сақталған. Астықты сақтау жөніндегі шараларды күшейту үшін базалар IP-бейнебақылау жүйелерімен жабдықталған, кәсіпорында өндірістік процестерді бейнетіркеу жүргізіледі.
Жапондық компаниялар қазақстандық жылқылардың импортына қызығушылық танытуда. ҚР АШМ Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитетінде Қазақстандағы Жапония Елшілігінің және "Sojitz Foods Corporation" және "Senko Farm" жапондық компанияларының өкілдерімен кездесу өтті. Кездесудің негізгі тақырыбы Қазақстандық жылқыларды Жапонияға экспорттау мәселелерін, ветеринариялық-санитариялық бақылау мәселелерін қоса алғанда, тірі жылқыларды экспорттау үшін хаттаманы келісу рәсімдерін талқылау болды. Қазақстандық тарап ынтымақтастыққа және экспортта жан-жақты қолдау көрсетуге дайын екендігін атап өтті. Тараптар жедел ақпарат алмасудың және халықаралық стандарттарды қатаң сақтаудың маңыздылығын атап өтті.
17 жастағы қарағандылық қыз жүн өңдеу цехын ашты. Бұл аймақтағы алғашқы өндіріс. 17 жасар Гүлпахат Құттыбаева қой мен түйе жүнін өңдеу цехын ашты. Жобаны жүзеге асыру үшін ол облыс әкімінен 5 миллион грант алды. Бұл ақшаға қыз жабдық сатып алды. Гүлпахат Құттыбаева киіз басумен мектептен бастап айналыса бастаған. Ұлттық өрнектері бар қой жүнінен жасалған түрлі бұйымдар Қарағанды өңірінде ғана емес, бүкіл Қазақстан бойынша да сұранысқа ие болды. Гүлпахат өз жұмыстарын көрмелерде, соның ішінде Дүниежүзілік көшпенділер ойындарын өткізу кезінде көрсетті. Енді қыз өз цехында жүнді қайта өңдеп, көрпе, киім, аяқ киім, бас киім мен картиналарды өнеркәсіптік ауқымда шығаруға ниетті. Гүлпахат өнімдеріне арналған шикізатты жергілікті фермерлерден сатып алатын болады. Аймақта көптеген шаруа қожалықтары оның талап етілмегеніне шағымданды. Ал жүнді жай ғана жағуға тура келді.
Түркістан облысында қаңтар құлпынайы пісіп жетілді. Кентау маңындағы Құсшы-ата ауылында орналасқан "Мұхаммед Әли" шаруа қожалығында құлпынай пісіп-жетілді. Мұндағы фермерлер таңқурай мен құлпынай өсіруге маманданған. Бірақ егер таңқурай тек ашық жерде өссе, онда құлпынай жылыжайда да өсіріледі. Бұл жыл бойы егін жинауға мүмкіндік береді. Оның негізгі жиыны маусымнан тыс уақытта келеді. Шаруа қожалығының басшысы Ұлықбек Атаханов жылыжайда "Мурана", "Анабиал" және "Альбион" сияқты сұрыптар өзін жақсы дәлелдегенін айтады. Бірақ ашық далада өсіру үшін "Азия", "Клери" және "Лохти" сұрыптары қолайлы. Құлпынай немесе бақша құлпынайы пленка астында фермада 21 гектар жерді алады. Бұл аймақтан бір тоннадан астам жидек жинауға болады. Шаруа көшеттерін Алматыдан әкеледі, содан кейін құлпынай плантациясын біртіндеп кеңейте отырып, өздігінен көбейетеді. Оны өткізу проблемалары жоқ.
Қазақстанда құс етін өндіру 9,4%-ға артты. Қазақстанда құс етін өндіру көлемі 2024 жылғы қаңтар-қараша аралығында 2023 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 9,4%-ға өсті. Осы кезеңде отандық кәсіпорындар 326,3 мың тонна өнім өндірді. Құс етінің экспорты 34,2%-ға өсті. 2024 жылдың 11 айында шетелге 38 мың тонна өнім жөнелтілді, ал өткен жылдың осы кезеңінде экспорт 28,3 мың тоннаны құрады. Импорт 10,7%-ға төмендеді. Аталған кезеңде елге 121 мың тонна өнім түсті. Қазақстанның ішкі нарығында 2024 жылдың 11 айында 409,3 мың тонна құс еті сатылды, бұл 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 1%-ға артық (405,4 мың тонна).
KazOil-2025 майлы дақылдарды қайта өңдеушілердің Ұлттық қауымдастығының қолдауымен өтеді. Астанада 13 ақпанда KazOil-2025 Халықаралық конференциясы өтеді. 2024/25 МЖ алғашқы 4 айының қорытындысы бойынша қазақстандық май зауыттары 56 мың тонна тазартылған күнбағыс майын шығарды, бұл өткен маусымның ұқсас кезеңінен 17% - ға артық. Тазартылмаған май өндірісіндегі көрсеткіштердің өсуі де байқалады: 2024 жылғы қыркүйектен желтоқсанға дейін осы өнімнің шығарылуы өткен маусыммен салыстырғанда 8 мың тоннаға артып, 161 мың тоннаны құрады. МДҚӨҰҚ-да тазартылған күнбағыс майы өндірісінің одан әрі ұлғаюы күтілуде. МДҚӨҰҚ басшысы Ядыкар Ибрагимов 2025 жылдың соңына қарай қуаттылығы жылына 66 мың тонна, ал 2026 жылдың І тоқсанында жылына 165 мың тоннаға тазарту жобасын іске қосу жоспарланып отырғанын, оған 18 млрд теңгеден астам инвестиция салынғанын хабарлады.
KazOil конференциясының толық бағдарламасы
Тіркеліп үлгеріңіздер - конференцияның басталуына бір айдан аз уақыт қалды!
