Екі жылдың ішінде 9 млн гектарға жуық жер қайтарылды
2023 жылдың басынан бері мемлекет меншігіне 3,3 млн га жер қайтарылды. Бұл туралы ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінде хабарлады. Сондай-ақ, ведомство өткен жылы олар 5,4 млн гектар жерді алып қойғанын атап өтті. Осылайша, олар іс жүзінде президент белгілеген көрсеткішке жақындады.
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінде биыл 5 млн. га пайдаланылмайтын және ауыл шаруашылығы жерлерін бұза отырып берілген жерлерге қатысты шаралар қабылдау жоспарланғанын айтып, олардың белгіленген жоспарға сәйкес жұмыс істеп жатқанын атап өтті. Осылайша, ең көп жер Ақтөбе (337,9 мың га) және Қостанай облыстарында (344,4 мың га), сондай-ақ Жетісу өңірінде (244 мың га) тәркіленді.
Естеріңізге сала кетейік, 2021 жылдың шілдесінде Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Үкімет пен облыс әкімдіктеріне игерілмеген жайылымдық жерлерді тұрақты негізде қайтаруды тапсырған болатын. Өткен жылдың сәуір айында премьер-министрдің төрағалығымен ҚР заңнамасын бұза отырып пайдаланылмаған және берілген жерлерді алып қою жөніндегі жұмыс комиссиясы құрылды. Сонымен қатар, сол жылдың қыркүйек айында Тоқаев өзінің халыққа Жолдауында министрлер кабинетінің алдына осы көрсеткішті екі есеге арттыру міндетін қойды.
"2022 жылдың соңына дейін кемінде 5 млн гектар жерді қайтару жоспарлануда. Игерілмеген немесе заңсыз берілген жерлердің ауданы шамамен 10 миллион гектарды құрайды. Үкімет пен әкімдіктер 2023 жылдың соңына дейін осы жерлерге қатысты нақты шешімдер қабылдауы тиіс", - деді Тоқаев 2022 жылы Қазақстан халқына Жолдауын жария ете отырып.
Өткен айда жер ресурстарын басқару комитеті ерікті түрде қайтару үлесі өткен жылмен салыстырғанда биыл 10% - ға төмендегенін хабарлады. Жалпы, мемлекетке барлығы 8,7 млн га қайтарылды.
Айта кетейік, ауыл шаруашылығы учаскелері ҚР заңдарына сәйкес алынады. Осылайша, шаруа немесе фермер қожалығын, ауылшаруашылық өндірісін жүргізуге бөлінген, бірақ мақсатына сай пайдаланылмаған аумақтар мемлекет меншігіне қайтарылады. Сонымен, егер комиссия осындай фактіні анықтаса, онда бір жыл ішінде олар меншік иесін бақылайды және егер ол жерді мақсатсыз пайдалануды жалғастырса, онда оны мәжбүрлеп қайтарып алады. Мұның негіздемесі ғарыштан түсірілген суреттер болып табылады, онда 12 айда сайтта оң динамика болмағаны көрінеді.
"Кодекстің 92 және 93-баптарында көзделген жер учаскесін мәжбүрлеп алып қою жер учаскесінің орналасқан жері бойынша жерді пайдалану мен қорғауды мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын органдардың талап қоюы бойынша сот тәртібімен жүргізіледі. Бұл ретте, Кодекстің 81-бабына сәйкес жер учаскесіне жеке меншік құқығы немесе жер пайдалану құқығы меншік иесі немесе жер пайдаланушы жер пайдалану құқығынан бас тартқан кезде тоқтатылады", — деп түсіндірді ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінде.
Пайдаланылмайтын жайылымдық жерлерді қайтару жөніндегі комиссия жерді мәжбүрлеп қана емес, ерікті түрде де мемлекет меншігіне қайтарады. Жерді дұрыс пайдаланбағаны үшін құқық бұзушыларға жалпы сомасы 160 млн теңгеге жуық айыппұл салынды. Бұл ретте мәжіліс депутаты Бақытжан Базарбек осы учаскелер иелерінің және оларға меншік құқығын бергендердің есімдерін атауды талап етті.
"Біз теріс сигналдар аламыз: сол қайтарылған жерлерді жергілікті сыбайлас жемқорлық әкімдіктері оңға солға олигархтар мен ауқатты адамдарға таратады. Мұндай ақпарат бар ма, бұл әкімдер кім? Осында және қазір фамилиялар аталсын. Сізден нақты фамилияларды атауыңызды сұраймын. Егер сіз атамасаңыз, мұндай әкімдерге шаралар қолданылмайды. Бізде қылмыстық заңнама бар: бізге аты-жөндерін беріңіз – біз оларды жауапқа тартамыз", – деді ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Бақытжан Базарбек.
Өз кезегінде, бейінді ведомствоның өкілі Тамабек Әбілқайыр бұл бұзушыларды хабарламады және қайтарылған жерлерді бөлуге жергілікті атқарушы органдар жауапты екенін мәлімдеді. Жерді бұзушылықпен берген әкімдіктер анықталғанын, бірақ қолданыстағы заңға сәйкес олар әкімдерге әсер ете алмайтынын атап өтті. Бұл үшін елде жаза қарастырылмаған.
Мемлекетке қайтарылған ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер халықты жайылымдармен оңтайлы қамтамасыз ету үшін аудандардың резервтік аумақтарының құрамына кіреді. Өңірде мал жаюға жеткілікті аумақ болған соң, қалған учаскелер ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін конкурсқа қойылады. Бұл ретте өңірлерден келген аграрлардың өздері жерді алып қою және бөлу кезінде өз аудандарындағы жағдайға иелік ететін жергілікті тұрғындарды тарту қажет деп санайды.
"Неге бұлай болады? Менің ойымша, біреу жер учаскелерін бөлу, бөлмеу және т.б. үшін жеке шешім қабылдайтын сияқты. Менің ұсынысым, мұның бәрін дұрыс пайдалану үшін, осы жерлерде тұрып жатқан, тұрған және тұратын жергілікті қоғамдастықтың өкілеттіктерін арттыру керек, осылайша олар осы жер учаскелерін бөлуге және бақылауға көбірек қатысады. Себебі сол жерде тұрып, жұмыс істейтіндерден басқа жердің қалай пайдаланылатынын кім жақсы біледі", - деп есептейді"Ертіс Агро" ӘКК басшысы Ерлан Тоқтұшақов.
Естеріңізге сала кетейік, кейіннен алынған жерлерді бөлу үшін Ауыл шаруашылығы министрлігі ЦДИАӨМ-мен бірлесіп жыл басында геосервис jerkarta.gharysh.kz іске қосылды. Учаскелердің жалпыға қолжетімді интерактивті картасы азаматтарға әкімдіктерге ауыл шаруашылығы жерлеріне құқық беру туралы өтініш беру үшін бағдар болды және жылдар бойы пайдаланылмаған аумақтарды айналымға уақтылы тартуға ықпал етеді, сондай-ақ қазақстандықтарға жалпы ауыл шаруашылығымен айналысу үшін қосымша алаңдар береді.
Осы айдың басында үкімет пайдаланылмаған жерлерді қайтару жұмыстарында қоғамдық бақылауды күшейткенін хабарлады. Қыркүйектегі комиссияның соңғы отырысында жерді мемлекеттік меншікке қайтарудың онсыз да ұзақ процесін кешіктіретін негізгі кедергілер соттармен рәсімдік келіспеушіліктер және кәсіпкерлік кодекстің жаңа ережелеріне байланысты бұрын берілген нұсқамалар бойынша қорытынды тексерулер жүргізудің мүмкін еместігі, сондай-ақ өңірлерде адамдардың жетіспеушілігі болды деп мәлімдеді. Бұл ретте, комиссияның неғұрлым тиімді жұмысы үшін отырыстарды тоқсанына бір рет емес, ай сайын өткізу туралы шешім қабылданды.
© Азиза Исабай, baibolsyn.kz, 2023 ж.
