Еділбай тұқымы
Тұқымның атауыҰҚМ
Жануардың түріЕтті-сүтті
Бағыты
Бұл тұқымның отаны - Қазақстан. Еділбай тұқымының алғашқы өкілдері шамамен 250 жыл бұрын, құйрықты түрлерді Астрахань қылшық жүнді қойларымен будандастыру нәтижесінде пайда болды. Бұл тұқымның қойлары кез келген климаттық жағдайларға және көшпелі өмір салтына тамаша бейімделуімен ерекшеленеді, жайылымнан жайылымға ұзақ ауысуды оңай өткізеді. Еділбай қой тұқымының төзімділігі ХІХ ғасырда Қазақстанда адамдардың көшпелі өмір салтын ұстануымен байланысты. Түрдің қазіргі өкілдері өте төзімді, олар температураның өзгеруінен қорықпайды, аз қорек кезінде фермерді етпен, қой майымен, жүнмен және сүтпен қамтамасыз етеді.
Бұл тұқымның қойларының басты ерекшелігі - денесінің артқы жағында майы бар сөмкенің (құйрық май) болуы, ал жануар неғұрлым үлкен болса, соғұрлым ол айқын болады. Қошқарлар өте биік, шоқтығында 85 см-ге жетеді, кеуде шеңбері көбінесе 100 см-ден асады, денесінің ұзындығы 80 см-ге жетеді, жануардың пішіні дөңгелек, мүйіздері жоқ. Еркектер ұрғашыларға қарағанда 2 есе үлкен. Жануардың түсі қызыл, қоңыр, қара болуы мүмкін. Жануарлардың жүні 50%-дан астам мамықтан тұрады.
Қошқардың бойы шоқтығында 90 см-ге жетуі мүмкін. Аналықтардың массасы 60-70 кг аралығында, ал қошқарлар 115 кг-ға дейін өзгереді. Кейбір дарақтардың дене салмағы ұрғашыларда 100 кг-ға дейін және еркектерде 160 кг-ға дейін жетуі мүмкін. Жануарлардың түсі олардың ет өнімділігіне әсер етеді: қызғылт дарақтар қара және қоңыр туыстарының 2-7%-ға азырақ. Қызғылт дарақтар 7-12%-ға аз жүн береді. Аналықтардың құнарлылық көрсеткіштері төмен, жылына олар 3 қозыдан аспайды, күтім мен сүт сауу ережелерін сақтағанда сүт мөлшері - 124-тен 184 литрге дейін. Төлдегеннен кейін аналықты кем дегенде төрт ай бойы сауу қажет. Қазақстанда Еділбай тұқымды қойлардың сүті айран – ұлттық ашытылған сүт өнімін, сондай-ақ сарымай дайындау үшін пайдаланылады. Сүттің майлылығы 3-9% аралығында өзгереді. Жаңа туылған қозылардың салмағы шамамен 5-6 кг, күніне олар шамамен 200 грамм қосады, 4 айға дейін олар 45 кг-ға дейін салмақ жинайды, сонымен қатар салмағы 4 кг-нан асатын құйрық қапшығы пайда болады. Жеке дарақтың союға дайындық белгісі - құйрықтың жоғары қозғалғыштығы. Еділбай қойлары қыста ұрпақ әкелуге дайын, аналықтардың репродуктивті функциясы нашар дамыған. Буаздық ұзақтығы - 21 апта, әдетте, бір ұрпақты, жануарлар бүкіл буаздық кезеңін жақсы өткізеді.
