Гавана (Havana rabbit breed)

Тарихы

Тұқымның атауын Кубаның астанасымен байланыстыру – қате тұжырым. Бұл атау Кубалық сигараларға ұқсас бай шоколад түсіне байланысты қойылған, ал тұқымның өзі – бұл жағдайдың салдары. Гавана 1898 жылы Утрехт қаласының маңындағы шағын голландиялық ауылда пайда болды. Хондерс есімді қоян фермасының иесі жаңадан сатып алынған даниялық тұқымды қояндарды өзінің қалған аралас қояндарына қосып жіберді. Еркек қояндардың бірі қара-ақ түсті аналықпен жұптасып, ұяда күтпеген жерден шоколад түсті көжектер пайда болды. Жүнінің керемет қанық түсіне байланысты фермер бұл ұрпақты одан әрі көбейту үшін сақтап қалды. Жаңа пайда болған шоколад түсті қояндарының көздері, бүгінгі күні осы түсті гаваналарға тән болғандай, жарықта лағылды түспен жарқырайды. Әсерлі Хондерс мырзаға жарқыраған көздері мен таңғажайып сапалы жүні бар қояндардың әсер еткендігі соншалық, ол қояндарды «Ингеннің отты көздері» деп атады. Қоян асыраушының романтизмді қолдаушы екенін мойындамасқа болмайды. Алғашқы қою құба түсті, қызғылт кәмшат реңкі бар Гавана қояндарының салмағы шамамен 3,5 кг құрады. 1900 жылдардың басында жаңа тұқым бүкіл Еуропаға тез таралып, Германия мен Швейцарияға да жетті. Шоколадты қояндар дене түрлеріне, өлшемдеріне және салмағына байланысты әр түрлі болды. Тұқым біртіндеп жақсара берді, қоян асыраушылар кемшіліктерді жоюға және артықшылықтарды бекітуге тырысты. 1909 жылы Гавана қояндары Ұлыбританиядағы көрмеде көрсетілді, ал 1920 жылы алғашқы тұқымды қолдау клубы да сол жерде құрылды. Американдық қоян асыраушылар Гаваналарды 1916 жылы көрді, сол кезде асыл тұқымды қояндардың салмағы әлі де 3 кг-нан асатын және көбеюі қиын болды. Келесі 30 жылда тұқым екі формада тарады – үлкен және кіші. Үлкен түрі аса танымал болған жоқ, бірақ кішкентай Гавана қояндар сол кезде де, бүгінде де бәрін сүйсіндіреді. 1960 жылы көгілдір түс алынды және стандартталды, 1980 жылы – қара, ал жақында, 2007 жылы теңбіл өте сәнді форма қалыптастырылды. Қалай болғанда да, тұқымның визит карточкасы және ең әсерлі, көз тартарлық вариациясы – бұл кездейсоқ селекция арқылы алынған бастапқы шоколадты түс. 1934 жылы Индианада тағы бір жағдай Гаваналардың сәтен вариациясының қалыптасуына әкелді, одан кейін тағы бір керемет тұқым ‒ сәтен және атлас аралас түр тұқымы дамыды және бекітілді, бұл қояндар таңғажайып сұлу және сапалы жүнді болып шықты.

Тұқым стандарты

Қояндар мығым, дене бітімі шағын және мықты. Қысқа денесі тығыз соғылған, денесінің жоғарғы сызығы құлақтың түбінен құйрығына дейін жартылай шеңберге ұқсас жазық қисық түзеді. Гавана қоянына жоғарыдан қарасаңыз, денесінің сауырынан иықтарына дейін біркелкі конус тәрізді тарылуын байқауға болады. Бұл ретте тым тар, қырлы немесе қатты шығыңқы бөліктері болмауы керек. Гавана өзінің үйлесімді, іс жүзінде мінсіз дене бітімімен танымал. Басы үлкен, ұзынша, өзіне тән айқын профилі бар. Көздері үлкен, жарқын. Құлақтары ұзын, жақын орналасқан – бір-біріне тиіп тұруы мүмкін. Ересек қояндардың салмағы 2 кг-нан 2,8 кг-ға дейін. Гавана тұқымының жалпы сыртқы түрі – жылтыр аласа бойлы қоян, көбінесе қошқыл қоңыр түсті. Бастапқыда шоколад түсті Гавана қояндары алынды, олардың реңкінің ерекше бай көрінгендігі соншалық, оларды бөлек тұқымға бөліп шығарды. Жақсы әзіл-сықақ сезімі бар қоян ұстаушы тұқымға Кубалық сигаралардың атына сәйкес Гавана есімін берді. Кейінірек түстердің гаммасына тағы үш қаныққан керемет түс қосылды: қара, көгілдір және теңбіл. Бірақ тұқымның визит карточкасы ретінде шоколад түсі қала береді.

Шоколад – көгілдір реңкпен жылтырап тұратын ащы шоколадтың түсі, терісінің бетіне жақын қошқыл көкшіл түске ауысады. Көздері лағыл тәрізді жылтыры бар қошқыл қоңыр түсті.

Қара – бүкіл денесін біркелкі жауып тұратын, жүнін мүмкіндігінше терең бояп тұратын жылы түс, терісіне жақынырақ жерінде түбітінің қою көгілдір реңкімен араласады. Көздері қою қоңыр.

Көгілдір – көкшіл сұр түс жүнді бүкіл ұзындығы бойымен бояп тұрады және терісіне жақындағанда күңгірт реңкке ауысады. Көздері сұр-көгілдір.

Теңбіл – негізгі түсі ақ, қара, көгілдір немесе шоколад түсті дақтары бар. Боялған жерлері барынша қанық түсті, басқа реңктер мен ақ түктерсіз. Көзінің түсі денесінің боялғанына сәйкес келеді.

Шаруашылық сипаттамасы

Тұқымның ерекшелігі – керемет серпімді флайбэк жүні. Гаваналар Шағын Сәтендердің жарқырауымен немесе ақ-қара даниялық қояндарының жарқын кербезділігімен ерекшеленбейді. Олардың жүнінің артықшылығы – ішкі терең жылтыры. Гавана қояндары 8-10 жыл өмір сүреді. Егер оларға еркін қозғалуға, толыққанды, қалыпты тамақтануға және достық қарым-қатынас жасауға жағдай жасап берсеңіз, олардың өмір сүру ұзақтығы 12 жылға дейін созылады. Гавана қоянын қай жерде асырасаңыз да – кең торда, бөлмеде немесе қоршауда болсын, оған демалуға ыңғайлы орын жасап берілуі керек. Ол үшін тордың ішіне өтетін тесігі бар ұя жабдықталады, ал бөлмеде немесе қаумалда болса, қарапайым үйшік орнатылады.

Ұқсас тұқымдар

Аляска (Alaska), Тиін (Rabbit breed – Squirrel).