Мініс
Тұқымның атауыИомуд
Тұқымның атауыМініс
БағытыЖылқылар
Жануардың түрі
Иомуд жылқы тұқымы - қазіргі Түркіменстанда иомуд түрікмен тайпасы өсірген ең көне жылқы тұқымы. Ахалтеке жылқы тұқымы сияқты, ол ежелгі түрікмен мініс жылқысынан шыққан. Оның таралуының негізгі аймақтары Түрікменстанның оңтүстік-батысындағы Атрек өзенінде және Иранның солтүстігіндегі Астрабад провинциясында болды. Мұнда көптеген табиғи дала жайылымдары бар, сондықтан иомуд тайпасы жылқылардың үлкен табындарын (1000 басқа дейін) ұстауға мүмкіндік алды. Алайда, тұқымның тазалығын олар қатаң сақтамады, ал шығыс типтегі, сондай-ақ қазақ және қырғыз дала жылқылары иомуд жылқыларының табындарына енді. Иомуд тұқымының қалыптасуына араб жылқысының әсері күштідеп айтуға негіз бар. Алдымен, XIV ғасырда, Иран мен Арабияға жорықтан кейін Тамерлан түрікмен тайпаларына адал қызметі үшін 5000-ға дейін араб биелерін алғыс ретінде берген кезде. Ал XVIII ғасырда парсы патшасы Надир түрікмендерге 600 араб биесін жіберді. Бұған қоса, ауқатты түрікмендер тобының өкілдері Меккеге ғибадат етіп, Арабиядан сатып алынған жылқыларды алып келді. Нәтижесінде ахалтекеге қарағанда аяғы төмен, шеңберлі және сүйекті жылқы пайда болды. Табындық ұстау іріктеу бағытын біршама өзгертті. Нәтижесінде иомуд жылқысы ахалтекеден ерекшеленетін жеке тұқымға айналды. Иомуд жылқысы ахалтекеге қарағанда біршама кішірек және қарапайым. Ол оған жүйріктігімен жол береді, бірақ күшті конституцияға ие және өте төзімді. Ең асыл тұқымды иомуд жылқыларының ахалтеке жылқыларынан айырмашылығы аз, тек олардың денесі қысқа, ал мойны түзу және шығымы төмен. Алайда, көбінесе асыл тұқымды иомуд шығыс негізіндегі будан жылқыға, тіпті асыл тұқымды жылқыға ұқсайды.
Иомуд жылқысының басы құрғақ, орташа өлшемді, қырынан қарағанда түзу немесе ойыс, құлақтары кішкентай, қозғалмалы. Көздері үлкен, өте мәнерлі. Танауы кең және жұқа. Сағақтары арасындағы қашықтық қалыпты. Мойны ұзын және түзу. Шоқтығы биік, арқасы түзу. Белі кең, берік. Сауыры түзу немесе орташа түскен, бірақ шатыр пішіні жиі байқалады. Жауырыны ұзын және көлбеу. Кеудесі өте терең және ені бойынша орташа. Бүйірі орташа ұзындықта. Аяқтарының орналасуы негізінен дұрыс, бірақ көбінесе шеңбер тәріздес және жайыла орналасу кездеседі. Буындары құрғақ және өте қанағаттанарлық дамыған. Аяқтары жақсы сіңірлермен құрғақ. Тұяқтары орташа мөлшерде, тұрақты, мүйізі күшті. Щеткалар нашар дамыған. Терісі жұқа. Жүні жұмсақ, жалы мен құйрығы өте сұйық. Конституциясы құрғақ. Иомуд жылқысының негізгі түсі сұр және торы, сирек қызғылт және қара. Айғырларда шоқтығының биіктігі 152 см, биелерінікі - 150 см. Табан шеңбер сәйкесінше 19 см және 18,3 см. Темпераменті жігерлі, қозғалыста еркін, серпімді. Иомуд жылқыларының үш түрі бар: бірінші түрі - ірі жылқылар, пішіні бойынша жақсы өсірілген ахалтеке өте ұқсас, екінші типтегі жылқылар будан жылқыларға жақын, ал үшінші түрі - араб жылқысына ұқсайтын қысқа сызықты және дөңгелек пішінді жылқылар.
Иомуд жылқыларының денсаулығы жақсы, төзімді, ыстық шөлдер мен шөлейттер аймағына жақсы бейімделген, құнарлы, ұзақ өмір сүреді. Түркіменстанда 20 жастан асқан жылқылардың ең жоғары пайызы иомуд жылқы өсіру аймағында байқалады. Бұл тұқымның айғырларын 20-25 жасқа дейін толық пайдаланудың көптеген жағдайлары бар. Олардың жұмыс қасиеттері бұрын жаяу жауынгерлік жағдайда сыналған және 21-54 км-ге бәйгелерде (ат жарысында) тексерілген. Осы сынақтардағы ең жақсы жеңімпаз айғырлар жорықтық қызметте жоғары өнімділікті көрсетті, бұл асыл тұқымды бизнесте кеңінен қолданылды, осы тұқым жылқыларының ұзақ мерзімді жұмысқа бейімделуіне айтарлықтай ықпал етті.
