Джэбе
Тұқымның атауыЕтті-сүтті
БағытыМініс
БағытыЖылқылар
Жануардың түріМініс
Тұқымның атауы
Ғылыми мәліметтерге сәйкес, қазіргі Қазақстан аумағында жылқыларды қолға үйрету 5000 жыл бұрын болған. Жабы жылқы тұқымы ежелгі қазақ жылқысынан шыққан. Жабы моңғол тұқымдарына жақын жылқылардың жергілікті тұқымдарына жатады, мүмкін бір атадан, мүмкін Пржевальский жылқысынан шыққан болар.
Қазіргі жабы - қазіргі Қазақстан аумағында өсірілген және қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында және оған іргелес аумақтарда өсірілетін қазақ жылқысының ең ірі өкілдері. Тұқымның қалыптасуы қазіргі Ақтөбе облысының оңтүстігінде өткен. Бұл аймақта 1930 жылы ашылған Ембі жылқы зауытының тұқымын сақтау мен дамытуда атқарған рөлі зор. Қазір ет және сүт бағытындағы жергілікті жылқы тұқымдарын дамытумен "Өнімділіктің ет және сүт бағытындағы жергілікті жылқы тұқымдарының Республикалық палатасы" айналысады.
Ұзақ уақыт бойы жабы жылқыларындың сыртқы түрін жақсарту үшін дон айғырларымен шағылыстырған, осыған қарамастан жабы дон жықларынан едәуір салмақты. Жабы тұқымының жылқылары төзімді және қарапайым, мініске жарамды. Қазір Қазақстанда жаңа тұқымды - жабы тұқымды жылқылардың асыл тұқымды тұқымдарын өсіру негізінде мұғалжар тұқымын өсіру бойынша жұмыс жүргізілуде. Жұмыс Қазақстанның әртүрлі облыстарында орналасқан бірқатар жылқы шаруашылығы шаруашылықтарында жүргізілуде, олардың әрқайсысында әртүрлі өндірушілерден бірнеше желі бар.
Жабы - қазақ тұқымының ең ірі өкілдері. Бұл тұқымның жылқыларының басы пропорционалды, кең маңдай бөлігі, кішкентай құлақтары және жақсы дамыған жақ бұлшықеттері болады. Мойыны қалыпты ұзындықта, көбінесе төмен, шоқтығы қалыптыдан қысқаға дейін, бұлшықетті. Жабы жылқылары негізінен қысқа, шоқтығында биіктігі 1,44—1,80 метр, арқасы түзу және кең, белдемесі мықты. Кеуде қуысы дөңгелек, тереңдігі мен ені орташа, жауырыны қысқа, тік орналасқан. Сауыры қысқа, кейбір жылқыларда бұлшық еттері дамыған салбыраған. Алдыңғы аяқтары мықты, дұрыс орналастырылған, тығыз тұяқпен, қысқа және қалың шашаларымен. Жабы жылқыларының түсі қара торы, торы, қара-күрең және сұр.
Жабы жылқыларын жергілікті тұрғындар тасымалдау үшін, сондай-ақ ет пен сүт көзі ретінде пайдаланады. 3,5 жастағы жабы жылқысының салмағы 430 кг-ға дейін, еті керемет дәмдік қасиеттері мен калорияға ие. Сою кезінде ет шығымдылығы 53-60% құрайды, күніне 10-15-тен 20 кг-ға дейін сүт береді.
Жабы - ызғарлы жағдайда өмір сүруге бейімделген өте төзімді және қарапайым тұқым. Бұл дала типіндегі табындық ұстауға жарамды жылқылардың тұқымы. Тұқымның қалыптасуы жыл бойы табында еркін жайылымда өтті. Бұл жабы жылқыларының ызғарлы қыс пен азықтандырудың ең экстремалды жағдайында өмір сүру қабілетін және қыста - өз бетінше тебіндеп азықтану қабілетін анықтады.
