Етті-жүнді
БағытыТувалық қысқа майлы құйрықты
Тұқымның атауыҰҚМ
Жануардың түрі
Тува Республикасында өсірілген Тувалық қысқа майлы құйрықты қой тұқымы бұл аумақта 3000 жыл бойы қалыптасқан бағалы жергілікті тұқым болып табылады. Тува қойлары жергілікті климаттық, жайылымдық, жемшөп жағдайларына, сонымен қатар көбінесе көшпелілер болып табылатын байырғы тұрғындардың өміріне жақсы бейімделген. Тува Республикасының географиялық оқшаулануына байланысты жергілікті қойлардың тұқымы аз мөлшерде будандастырылды, соның арқасында ол жергілікті тұқымның генетикалық құрылымын тұтастай сақтап қалды.
Тува қойлары қысқа майлы құйрықты тұқымдарға жатады. Айрықша ерекшелігі – ұзындығы 14-15 см болатын және майлы және майсыз бөліктерден тұратын қысқа, майлы құйрығы. Бұл етті-жүнді бағыттағы қалшақ жүнді қой тұқымы. Жануарлардың сүйектері қатты, қозғалмалы. Тувалық қой түрлерінің өкілдерінің жүні сөлекет, құрамында мамық жүні, қылшық және өлі жүннің белгілі бір пайызы бар. Осы тұқымға жататын қойлардың көпшілігінде денесінің түсі ақшыл және қара басы бар. Қара қойлар да кездеседі.
Тува қойларының тірідей салмағы күзгі кезеңде қошқарлардікі орташа есеппен 55-70 кг, саулықтардікі 43-50 кг құрайды. Тува тұқымының қойлары массаны тез жинайды және сою көрсеткіштері өте жақсы. Еттің сою өнімділігі 48-53% құрайды. Бұл қойлардың жүн өнімділігі үлкен емес. Бұл тұқымның жүн талшықтары морфологиясы бойынша пайызбен алғанда: мамық жүні — 84%, аралық талшық — 6%, қылшық — 10% құрайды. Жүннің шығымдылығы қошқарлардан орта есеппен 2-2,4 кг, саулықтардан 1,3-1,7 кг құрайды. Тазартылған жүннің мөлшері 67-68% құрайды. Тува тұқымдас қойлардың жүні негізінен киіз жасауға жұмсалады. Бұл қойлардың жүнінен тұратын қой терісі жоғары жылу қорғайтын қасиеттерге ие. Жүннің құрамында өлі қылшықтың болуы сапасына әсер етеді. Жүннің құрамында оның мөлшері неғұрлым көп болса, қой терісінің сапасы соғұрлым нашар болады. Тува тұқымы қойларының өсімділігі жоғары емес және 104-110%-дан аспайды. Қылшық жүнді қой тұқымдарына көп төлділік тән емес және төлдерінде 1-2 қозы норма болып табылады. Бірақ соңғы жылдары осы тұқымда туылған қозылар санының арту үрдісі байқалды. 2013 жылы ұрықтан 3, тіпті 4 қозы туылған жағдайлар тіркелген. Тувалық қой тұқымы қатал климаттық жағдайда ұстауға төзімді және жақсы бейімделген. Оның ет пен майының өнімділігі едәуір үлкен, жүн өнімділігі біршама азырақ. Бұл қойлардың еті жақсы дәмдік сапа мен қоректік қасиеттерге ие, ал жүні киізден жасалған аяқ киім мен кенеп жасау үшін қолданылады, олардан жергілікті халық ұлттық киім тігеді.
Михнов қой тұқымы (Mikhnovskaya breed), Вандей қой тұқымы (Vendée), Белтекс қой тұқымы (Beltex), Валлий қара тұмсықты қой тұқымы (Valais Blacknose), Шароле қой тұқымы (Charolais).
