Гелбфи (German Yellow)

Тарихы

Гелбфи малы Германияның оңтүстігінде Солтүстік Бавария округтерінде 1800 жылдары қызыл және сары франкондық малдың үш жергілікті желісін будандастыру кезінде пайда болды. Содан кейін тұқым үш мақсатты болды. Гелбфи (Gelbvieh), неміс тілінен аударғанда «сары мал» дегенді білдіреді. Басқа атаулармен де белгілі: «Einfarbig gelbes Hohenvich» және «German Yellow». Германиядағы гелбфи қауымдастығы 1899 жылы құрылды. 1958 жылы Германия үкіметі сүт және ет өнімділігі бойынша ұрпақты жақсартудың қатаң бағдарламасын енгізді. Өнімділіктен басқа, аналық және құнарлылық бойынша іріктеу жүргізілді. Гелбфи тұқыммен бірге алғаш рет 1970 жылдардың ортасында Солтүстік Америкаға экспортталды, онда олар басқа тұқымдармен жаппай салыстырмалы тәжірибелерде бірден мұқият зерттелді. 1979 жылы тұқымды Австралияға Шотландия арқылы Джим Свани мен Грег Литгоу әкелді. Дәл осы кезден бастап гелбфи саны көбейіп, тұқым танымал бола бастады. 1989 жылы 7000-нан астам жануар тіркелген. Бағаланған алғашқы асыл тұқымды Gelbvieh 1991 жылы Norolle Cattle Company компаниясымен тіркелді. 1990 жылдардың басында гелбфи генетикалық материалдарының кең ауқымы (тірі жануарлар, шәуіттер және эмбриондар) бүкіл әлемге импортталды.

Тұқым стандарты

Гелбфи ірі бұлшықетті тұқымы симменталь, шароле және лимузин малына ұқсас. Денесі созылған пішінді. Ересек бұқаның орташа салмағы – 1000 кг, сиыр – 750 кг, жаңа туылған бұзау – 38 кг, 7 айда емшектен айыру кезінде – 200 кг, бір жастағы дарақтар – 300 кг. Бұқалардың шоқтығының орташа биіктігі – 155 см, сиырларда - 145 см. Өкілдердің көпшілігінде мүйіздер болған, қазір тұқымның негізгі бөлігі тұқыл. Түсі қызыл, қызғылт немесе алтын түсті болуы мүмкін. Қара түсті дарақтар кездеседі. Терісі қатты пигментті болып саналады, тропикалық және субтропикалық белдеулерде қарқынды күн радиациясынан қорғайды, түгі жұқа және қысқа.

Шаруашылық сипаттамасы

Гелбфи сиырлары орташа немесе кеш «етті жетілетін» малға жатады. Жоғары сапалы нәзік мәрмәр сиыр етін өндіруге қабілетті. Орташа тәуліктік салмақ қосу 1100-1300 г. Олар жақсы сүт өнімділігіне ие деп саналады, сүтею кезеңінде олар майлылығы 4,0–4,2% және ақуыз құрамы 3,4-3,5% болатын 5000 кг-нан астам сүт бере алады. Олар барлық ет тұқымдарының ең ерте жыныстық жетілуіне ие (бұрын тек джерси сүтті тұқымы), 13 айда ұрықтандыруға дайын, алғашқы төлдеу 22 айда болуы мүмкін — басқа тұқымдар сияқты 24 емес. Қоңыржай және құрғақ климатта өсіруге өте ыңғайлы, көптеген ұстау және басқару жағдайларына бейімделе алады.

Ұқсас тұқымдар

Simmental тұқымы (Simmental cow breed), Шароле (Charolais), Лимузин тұқымы (Limousine breed).