Швиц тұқымы
Тұқымның атауыІҚМ
Жануардың түріЕтті-сүтті
Бағыты
Швиц сиырларының тұқымы кейбір елдерде альпілік немесе швейцариялық шұбар деп те аталады, XIV ғасырда Швейцарияда өсірілген. Оның ата-бабалары ғасырлар бойы Швейцарияда өмір сүрген бұқалар мен сиырлар болған.
Селекциялық жұмыстың бастапқы кезеңінде селекционерлерге сиыр мен бұқалардың қажет болған жағдайда бірқатар ауылшаруашылық жұмыстарын жүргізуі маңызды болды. Яғни, ет-сүт сиыры ғана емес, жұмысшы сиыр қажет болды. Бірақ уақыт өте келе технология мен машина жасаудың қарқынды дамуына байланысты тұқымның жұмыс сапасына деген қажеттілік жойылып, селекционерлер сүт пен ет ерекшеліктеріне назар аударды. Селекция қатаң іріктеу кезінде жүргізілді. Бұл аймақта (Швейцарияның климаты) қиындықсыз өмір сүре алатын, сонымен қатар қорекке талапшыл емес жануарлар ғана қалды.
Швиц тұқымының генетикалық материалы Қоңыр карпат, Лебедин, Кавказ, Кострома және Алатау сиыр тұқымын құруға мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда бұл түрдің өкілдерін Оңтүстік және Солтүстік Америкада, Германияда, Швейцарияда, Францияда, Италияда, Австрияда, Украинада, Ресейде және Азия мен Еуропаның кейбір басқа елдерінде кездестіруге болады.
Тұқым туралы толығырақ BaiBolsyn арнасындағы бейне энциклопедиядан көріңіз:
Дене бітімі орташа жұмсақ. Швиц сиырларының тұқымы мықты қаңқаға ие. Денесі созылған (170 см-ге дейін), шомбал, бұлшықеті жақсы дамымаған, бірақ әлсіз емес. Шоқтығының биіктігі - 135-155 см. Арқасы, кеудесі және сауыры кең. Аяқтары тегіс, орташа ұзындықта, тұяқтары берік, тар шатқалдарда, батпақты жерлерде, таулардың тасты жолдарында жүруге бейімделген. Мойын қысқа және кең. Басы орташа, денесіне пропорционалды. Мойында терінің қатпарлары бар.
Жылына бір сиыр 3-3,5 тонна жоғары майлы сүт бере алады. Асыл тұқымды шаруашылықтарда бұл көрсеткіш 5 тоннаға дейін артады. Сүттің майлылығы 4%-ға дейін жетеді, ал ақуыз мөлшері орта есеппен 3,4% құрайды. Бұл тұқымның элиталық сиырларында жылына 8-9 тонна сүт сауылуы мүмкін.
Төлдеген кезде швиц бұзауларының салмағы 40 кг болады және тез салмақ қосады. Бір жасқа қарай олардың әрқайсысының салмағы орта есеппен ширек тонна, ал бір жарым жасқа дейін — 350-370 кг. Ересек сиырдың салмағы 500-ден 800 кг-ға дейін, ал бұқалардың салмағы 1 тоннадан асады. Бордақылау кезінде жас жануарлар күніне 1 кг-ға дейін өседі. Жануарлардың сою салмағы тірі салмақтан 50-60% құрайды. Бұл параметрге бұқаның немесе сиырдың жасы мен қоңдылығы әсер етеді.
Швиц тұқымын өсірумен Жамбыл облысындағы «Қақпатас-Қордай» ЖШС айналысады. Олардың саны бойынша кәсіпорын фермасында 150 сауын сиыр бар. Әр сиырдан орташа сүт сауу - тәулігіне 20 литр.
Швиц тұқымының 200 қашары алғаш рет фермаға 2016 жылы әкелінді, олар үш рет төлдеді. Кәсіпорын швиц тұқымын таңдады, өйткені шаруашылықта өзінің жақын туысы болып табылатын алатау тұқымды малы болған. Швиц малы әбден бейімделген климаттың қатты ыстығы мен құрғақтығына байланысты «Қақпатас-Қордай» ЖШС бір швицке өту үшін осы екі тұқымның малдарын шағылыстыруды бастады.
Сондай-ақ, «Айдарбаев»шаруа қожалығы ІҚМ швиц тұқымын өсіреді.
Швицтен ірі қара малдың келесі тұқымдары пайда болды: Қоңыр карпат, Лебедин, Кавказ, Кострома және Алатау сиыр тұқымдары.
